اسم الکتاب : تفسیر و مفسران المؤلف : معرفت، محمدهادی الجزء : 1 صفحة : 176
نمونههای تفسیر مأثور از پیامبر
گفتیم که در اغلب موارد، هیبت پیامبر مانع سؤال صحابه از ایشان میشد و یا اساسا نیازی به پرسش نبود؛ زیرا قرآن به زبان آنان و در مناسبتهای مختلف که خودشان شاهد آن بودند، نازل گردیده بود و در پارهای از موارد هم که با ابهامی در ظاهر آیه رو به رو میشدند، مقصود اصلی آیه، درست آشکار نبود و به ناچار به آن حضرت مراجعه میکردند و یا منتظر میماندند تا بادیهنشینان از راه برسند و از پیامبر سؤال کنند، آنگاه توجه میکردند تا آنچه را که پیامبر درباره تفسیر آیه بیان میدارد به خوبی دریابند و این امر تا آنجا برایشان مهم بود که میگفتند: «خداوند به وسیله بادیه نشینان از راه رسیده و پرسشهای آنان، سود علمی فراوان به ما ارزانی میدارد» [1]. این گونه بود که از جمع آوری و ضبط چنین مواردی، احادیث تفسیری فراوانی از پیامبر اکرم صلّی اللّه علیه و آله گرد آوری شد و مجموعه بزرگی را تشکیل داد که اهل حدیث آنها را در جوامع حدیثی خود به ثبت رساندهاند. بیشتر پرسشها درباره مقاصد قرآنی است؛ در مواردی که مفهوم لغوی واژهها روشن است، ولی ظاهر آیات- بر حسب وضع لغوی- معنایی افاده میکند که مقصود واقعی آنها را نمیرساند و یا به دلیل وجود قرائن حالیه و مقالیه- در اینکه معنای ظاهری لفظ اراده شده باشد- تردیدی به وجود آمده و موجب شده تا در پی یافتن مراد واقعی آیه برآیند. در ادامه نمونههایی چند از این «سؤال و جوابها» را به عنوان تفاسیر مأثور از پیامبر میآوریم: 1. از پیامبر اکرم صلّی اللّه علیه و آله درباره واژه «سائحون» در آیه مبارکه «التَّائِبُونَ الْعابِدُونَ الْحامِدُونَ السَّائِحُونَ الرَّاکِعُونَ السَّاجِدُونَ ...» [2] سؤال شد. حضرت فرمود: «آنان روزه دارانند» [3]. معنای سیاحت (سیر و سفر) ابهامی ندارد، ولی کدام مصداق سیاحت در اینجا قصد شده است؟ شاید واژه سائحون استعارهای باشد که برای