به ركن الدّين و معروف به استاد، از اكابر علماى شافعى بود، تبحّر وى در كلام و اصول مشهور و مراتب علميّه‌اش مسلّم اهل عراق و خراسان ميباشد. اكثر علماى عصر خود و مشايخ نيشابور از شاگردان وى بوده و كلام و اصول را از وى فراگرفته‌اند و لفظ استاد در طى عبارات كتب كلاميّه عبارت از او است. پوشيده نماند كه همين اسفراينى و ابن فورك و ابن الباقلانى هرسه از اصحاب ابو الحسن اشعرى و معاصر صاحب بن عبّاد بوده‌اند. هروقتى كه صحبتى از ايشان درميان آمدى صاحب مى‌گفته است كه اسفرايينى آتشى است سوزنده، ابن فورك شمشيرى است برنده، ابن الباقلانى دريائى است غرق‌كننده.

بارى كتاب جامع الحلى فى اصول الدين و الرد على الملحدين و كتاب نور العين فى مشهد الحسين از تأليفات اسفرايينى ميباشد. در روز عاشوراى سال چهارصد و هفدهم يا هيجدهم هجرت در نيشابور وفات يافت و جنازه‌اش را باسفرايين نقل دادند. (ص 3 ج 1 كا و 46 ت و 382 ج 1 مه و 98 هب و 435 مط و 43 ج 1 فع و 111 ج 3 طبقات الشافعية)

اسفرايينى ابراهيم بن محمد بن عربشاه-

بعنوان عصام الدين خواهد آمد.

اسفرايينى احمد بن ابى طاهر-

محمد بن احمد، فقيه، شافعى، بغدادى، مكنّى به ابو اسحق و ابو حامد، از اعاظم فقهاى شافعيّه ميباشد كه وحيد عصر خود بود و رياست ملت در بغداد بدو منتهى ميشد، در نزد عوام و خواص و ملوك و اكابر محترم و در تدريس و فقاهت يگانه اعاظم و مشار بالبنان افاضل عصر گرديد و زياده بر سيصد تن از فقها بلكه بنوشته بعضى هفتصد تن متفقّه در مجلس درس او حاضر ميشدند كه خطيب بغدادى نيز از آن جمله بوده است. گروهى از اكابر امام شافعى ترجيحش ميدهند و ثعالبى در يتيمة الدّهر خود از رجال دنيايش شمارد. چنانچه نقل شده ابن اثير مبارك در كتاب جامع الأصول گويد: مروّج علم فقه و مجدّد فن فروع در سر قرن چهارم، از اماميه علم الهدى، از حنفيه ابو بكر محمد بن موسى خوارزمى. از مالكيه ابو محمد عبد الوهاب بن نصر، از حنابله ابو عبد اللّه حسين بن على بن حامد و از شافعيه ابو حامد احمد بن ابى طاهر اسفرايينى صاحب ترجمه است. ولادتش در سال سيصد و چهل‌