سلسله مواد ، فقط به يک قضيه بالضرورة راست که همان مبدأ عدم تناقض است ، باز گرديم ، در اين صورت نمي توان بر ضرورت صدق ديگر گزاره هاي نظري يا بديهي غير اوّلي برهان اقامه کرد ، زيرا هر استدلالي در صورتي که از جهت صورت بديهي الانتاج يا اوّلي باشد ، به دو مقدّمه صغرا و کبرا نيازمند است و چون يقيني بودن نتيجه متفرع بر يقيني بودن هر دو مقدمه است ، اگر يکي از دو مقدمه يقيني باشد و ديگري يقيني نباشد ، نتيجه غير يقيني خواهد بود ، زيرا نتيجه همواره تابع اخسّ مقدمتين است ، پس براي رسيدن به نتيجه يقيني ، به بيش از يک مقدمه يقيني نيازمند خواهيم بود .

پاسخ اين است که اصل عدم تناقض يک قضيه حمليه نيست ، بلکه منفصله حقيقيه است و قضاياي مختلفي که به حس يا غير آن ادراک مي شوند و صورت بديهي دارند ، گر چه يقيني نيستند ، زيرا يقين ، جزم به ثبوت محمول براي موضوع و جزم به امتناع سلب محمول از همان موضوع است ؛ ليکن با استناد به اصل مذکور ضرورت صدق پيدا مي کنند ؛ مانند اين که انديشه هست ( اصل وجود انديشه با علم حضوري ثابت است ) ، و هر شيء يا موجود يا معدوم است ، پس انديشه و ادراک که موجود است ، نمي تواند معدوم باشد و بالضرورة موجود است .

از مثال فوق دانسته مي شود که اصول سه گانه اي که شرط اوّلي و نخستين ورود به بحث و گفت و گو بوده و با ترديد در آن ها ، حتى مجالي براي ترديد و شک باقي نمي ماند ؛ يعني اصل واقعيت انسان و انديشه او اصولي هستند که از نظر منطقي با مبدأ عدم تناقض هم افق هستند ؛ به اين معنا که ترديد در مبدأ عدم تناقض ، يقين و ضرورت صدق اصول مزبور را نيز در معرض زوال و تزلزل قرار مي دهد ، چنان که با استفاده از اصل تناقض نيز بر ضرورت صدق و حتميّت آن اصول و استحاله زوال و تزلزل آن ها تنبه حاصل مي شود .