موجود محدود است ، بنابر اين داراي دو امر مزبور خواهد بود . سوم مفهوم يا ماهيتي که در معرض انديشه قرار گرفته و متعلق انديشه است و معلوم ناميده مي شود .

معناي انديشه شده اگر ماهيت باشد ، داراي فرد خارجي است و اگر مفهوم باشد ، داراي مصداق خارجي است ؛ البته ممکن است ، معناي انديشه شده فاقد فرد يا مصداق خارجي باشد .

فرد ماهيت يا مصداق خارجي مفهوم ، غير از فرد يا مصداق ذهني آن است ، زيرا فرد يا مصداق عيني و خارجي داراي آثار است ، حال آن که مفهوم يا ماهيت ذهني نمي تواند اثري داشته باشد .

از مقايسه ماهيّت و مفهوم ذهني با ماهيّت و مفهومي که در خارج است ، چهار امر پديدار مي شود :

اول ماهيت و مفهومي که در ذهن موجود است و اين همان معلوم است ، دوم واقعيت و وجود ذهني مفهوم معلوم که اين وجود فاقد هر گونه اثر است . سرّ تحليل مفهوم يا ماهيت موجود در ذهن به دو امر هستي و چيستي همان چيزي است که قبلاً بيان شد . سوم ، ماهيت و مفهوم معلوم که در فرد يا مصداق خارجي خود موجود است و اين مفهوم يا ماهيت ، با صرف نظر از نحوه وجود ، عين همان معنايي است که به وجود ذهني موجود است . چهارم ، واقعيت و وجود خارجي مفهوم يا ماهيت معلوم که از آن به عنوان فرد ماهيت يا مصداق مفهوم ياد مي شود .

دو امر ديگر که از تأمل در انديشه و ملازمات آن دريافت مي شود ، يکي واقعيت انديشمند ( عالِم ) و ديگري ماهيت آن است و بدين ترتيب هشت امر حاصل مي شود .

اول ، وجود و واقعيت انديشه . دوم ، ماهيت و چيستي انديشه که از آن با نام علم ياد مي شود و به نظر ادقّ و با لحاظ تفاوت دقيقي که بين ماهيت و مفهوم است ،