اسم الکتاب : تبيين براهين اثبات خدا المؤلف : جوادی آملی، عبدالله الجزء : 1 صفحة : 50
ششم . برهان آنسلم
تحليل برهان صديقين در شرح حکمت متعاليه[1]و برخي نوشتارهاي
ديگر راقم اين سطور و از جمله در متن اين اثر بازگو شده است . آن چه در اين
جا به عنوان تذکر جامع و گذرا ارايه مي شود اين است که فلسفه عهده دار
اثبات حقيقت هاي عيني است و مهم ترين مسئله آن اثبات واجب الوجود است ، يا
به تعبير مناسب ، اثبات واجب الواقعيه است که منظور از اين وجوب همان ضرورت
سرمدي است که جامع ضرورت ازلي و ابدي خواهد بود و چون محور بحث درباره
واجب اثبات واقعيت عيني است ، براهيني که عهده دار اين رسالت اند ، بايد از
واقعيت هاي عيني سخن بگويند يا با تأمل در متن واقعيت مطلق ، به ضرورت
سرمدي آن پي ببرند که اين کار ، ابتکار بزرگ وارث حکمت و عرفان ، حضرت
استاد علامه طباطبائي قدس سره است .
تمام براهين اثبات واجب در مدار واقعيت هاي موجود دور مي زنند و
هيچ کدام با بررسي عنوان هاي مفهومي صرف و ذهني محض ، با صرف نظر از واقعيت
هاي عيني ، توان اثبات واجب را ندارند ، مثلاً برهان حدوث ، برهان حرکت ،
برهان نظم ، ( بر فرض تماميت ) و ادله ديگر ، همه آن ها در محور واقعيت هاي
عيني مي گردند ؛ يعني از وجود واقعي حدوث ، حرکت ، نظم و مانند آن ، به
واجب پي برده مي شود ؛ خواه چنين استدلالي تام باشد يا نباشد .
برهان امکان و وجوب و طرح برهان صديقين در مکتب مشّاء نيز از اين
اصل کلي مستثني نيست ؛ يعني هرگز با بررسي عناوين ذهني امکان و وجوب برهان
اقامه نشده است و اين که گفته مي شود ، آن چه در برهان صديقين بر مبناي
مشائين اخذ شده ، امکان ماهوي است که وصف مفهومي ماهيت است و نيز مفهوم
موجودِ عام
[1] رحيق مختوم ، بخش يکم از جلد ششم ، ص 120 - 205 .
اسم الکتاب : تبيين براهين اثبات خدا المؤلف : جوادی آملی، عبدالله الجزء : 1 صفحة : 50