معاد بدانند ، يا مقرب درجات معنوي قيامت تلقي نمايند ، در چنين فضايي قرآن مجيد ، جدال احسن دارد و مي فرمايد : بت هايي که نه پاي رفتن دارند و نه دستِ دفاع يا تهاجم و حمله دارند ، نه گوش شنيدن دارند و مانند آن ، هرگز توان ايجاد نظم بين ذرّات عالم را نداشته ، بر اين کار مهم قادر نيستند .

بنابر اين معلوم شد که قرآن هرگز به نظم کيهاني و نظير آن ، براي اثبات اصل واجب الوجود استدلال نفرموده است و يا به آن براي اثبات اصل خالق برهان اقامه نکرده است ، چنان که براي اثبات اصل ربوبيت مطلق و جهاني خداوند نيز دليل اقامه ننموده ، زيرا همه موارد ياد شده مبادي معقول و مقبول طرفين بوده است و هرگز مورد انکار بت پرستان نبوده است تا بخواهد با استدلال ثابت شود ، بلکه تنها مدار استدلال قرآن ، همانا اثبات ربوبيت خاص و مقطعيِ خداوند براي انواع مخصوص جهان است و مشرکان ، نه منکر اصل عليت بوده و نه قائل به تصادف بوده اند ، لذا قرآن کريم مي فرمايد : کارهاي منظم و عميق علمي را که حتماً بايد علت عليمِ قدير انجام دهد ، بتهايي که نه از خود آگاه اند و نه از ديگر اشيا با خبراند ، هرگز نمي توانند ايجاد نمايند .

چهارم . علم حصولي و حضوري به واجب

برهان حصولي و روش مفهومي و منطقي براي اثبات واجب لازم است و مايه نورانيت عقل مي گردد و ايمان به آن معقول و مقبول مستند است ، و حکيم مؤمن از نظر قرآن کريم بصير و بيناست و در قيامت نيز بينا محشور مي شود ، زيرا ايمان بسياري از افراد در صدر اسلام ، بر اثر استدلال هاي قرآني بود که با قالب علم حصولي و مفهوم منطقي تبيين و ارايه مي شد و مستمعان واعي آن ، داعي ايمان مي يافتند و نداي داعي الهي را لبيک مي گفتند و همين قدر براي آن ها سودمند بود ، و اگر کسي اين چنين