براي مثال ، هر گاه حرکت برخي سيارات در بعضي مدارات خاص که به معناي مجذوب بودن آن ها نسبت به مرکزي مخصوص است ، مشاهده شود ، از فعليّت حرکت و در نتيجه مجذوبيّت آن ها ، به فعليّت جرمي که جاذب آنهاست ، پي برده مي شود و از مقدار مجذوب بودن آن ستارگان ، به اندازه جاذبه اي که در مرکز اقتدار است ، استدلال مي شود ؛ بدين ترتيب ، برخي ستارگان ديگري ثابت مي شود که چه بسا به دليل بزرگي جرم و در اثر قدرت جاذبه ، فرصت گريز به نور را نيز از حلقه مرکزي خود نمي دهند ، در نتيجه به رصد نيامده و با چشم مسلّح ديده نمي شوند .

در برهان فطرت از شيوه اي نظير آنچه در نجوم براي اثبات برخي ستارگان به کار مي رود ، استفاده شده و از اين طريق به اثبات واقعيتي پرداخته مي شود که محبوب مطلق آدميان بوده و اميد او را هنگامي که از همه امور قطع اميد نموده است ، تأمين مي نمايد .

اوصاف و حالاتي که در برهان فطرت حد وسط قرار مي گيرند ، مي توانند اوصاف اضافي مختلفي باشند ؛ نظير محبّت يا اميد .

دو تقرير از برهان فطرت

انسان طوفان زده اي که کشتي او گرفتار امواج سهمگين دريا شده و در هم شکسته است ، در حالي که همه اسباب و علل ظاهري و طبيعي از دسترس او بيرون است و اميدي به استفاده از هيچ امر طبيعي و مادّي ندارد ، بلکه در حالي که فرصت انديشه ، فکر ، تصور و مفهوم از او گرفته شده و مجالي براي تدبر و تفکر ندارد ، در متن واقعيت و وجود خود ، همچنان اميد به کمک را احساس کرده و رجا به نجات را از دست نمي دهد ؛ اين اميد که با دعا و درخواست او همراه است ، يک حقيقت اضافي است و ناگزير براي آن ، طرف ديگري است که اميد متوجه آن بوده و دعا به