اسم الکتاب : تبيين براهين اثبات خدا المؤلف : جوادی آملی، عبدالله الجزء : 1 صفحة : 244
البته کسي که از برهان لمّ براي اثبات نظم و هماهنگي يا احسن
بودن نظام استدلال مي کند ، پيش از پي بردن به اصل نظام ، به وجود مبدأ
آگاهي يافته است و علم خود به نظم را از طريق علم به ذات واجب و صفات او به
دست آورده است ؛ به همين دليل ، او هرگز نمي تواند آگاهي بر ذات يا صفاتي
را که در اثبات نظم جهان دخيل هستند ، در گرو قياسي قرار دهد که در صغراي
آن از وجود نظم استفاده شده باشد .
کسي که به تفکر عقلي بها نمي دهد و شناخت حسي را تنها راه آگاهي به
واقع دانسته و قضاياي علمي را در صورتي که به شيوه اي آزمون پذير ارايه
شوند ، داراي هويت علمي مي داند ، هيچ گاه نمي تواند بر وجود نظم ، علمي
يقيني بيابد ، زيرا همواره اين احتمال وجود دارد که مجموعه مورد نظر ، نه
بر اساس غرض و هدفي واحد ، بلکه بر سبيل اتفاق و صدفه ، شکل موجود را پيدا
کرده باشند ؛ بدين ترتيب ، اگر نظمي که حاکي از ربطي حقيقي بين واقعيت
موجود با غرضي واحد است ، در کار نباشد ، چون ربط در کار نبود ، از حدوث يا
امکان ربط و به دنبال آن ، از مبدئي که آن را ايجاد نموده يا حادث کرده
باشد ، سخني به ميان نخواهد آمد .
برهان نظم و حساب احتمالات
برخي افراد براي اثبات تجربي نظم در عالم که صغراي برهان نظم را
تشکيل مي دهد ، يا پس از قبول اصل نظم براي اثبات کبراي برهان ، يعني
تصادفي نبودن نظم موجود و وجود ناظم براي آن ، به حساب احتمالات تمسک
ورزيده اند ؛ به اين صورت که احتمال وقوع تصادفي شکل موجود ، قريب به صفر
است ، پس مجموعه هاي موجود تصادفي نبوده و نظم و هماهنگي آن به مبدأ فاعلي
عليم و مدبّر استناد دارد[1]؛ ليکن
1 . الالهيّات ( شفاء ) ، ص 51 .
اسم الکتاب : تبيين براهين اثبات خدا المؤلف : جوادی آملی، عبدالله الجزء : 1 صفحة : 244