پس اوّلين مسئله فلسفي اذعان به واقعيت است و کسي که اين قضيه را انکار نمايد ، راه بحث و گفت و گو و مسير برهان و استدلال را بر خود بسته و برخورد عملي با آن تنها راه درمان است ؛ « آخر الدواء الکي » . 1

نکته اي که علامه طباطبايي رحمه الله در بيان خود به آن تنبه مي دهد ، اين است که قضيه « واقعيت حق است » و همچنين قضيه « سفسطه باطل است » ، از ضرورت ازليه برخوردار است ؛ يعني جهت قضيه ضرورت وصفي ، شرطي يا ذاتي منطقي نيست و قبول اين ادعا نيز ، نظير قبول اصل واقعيت ، به تنبه نيازمند است ؛ يعني همان گونه که تصور واقعيت در تصديق به آن کفايت مي کند ، تصور معناي ضرورت ازليه اصل واقعيّت در تصديق به آن کافي است .

انسان نمي تواند به تحقق سفسطه در ظرفي از ظروف و شرطي از شرايط يا قيدي از قيود حکم کند ، زيرا شرط ، قيد و ظرف ، هر يک واقعيتي است که بر بطلان سفسطه که نافي واقعيت است ، گواهي مي دهد .

اگر واقعيت در شرطي از شرايط ، در يک آغاز ، در يک انجام يا در يک فرض خاص زايل شده باشد ، از دو حال بيرون نيست ، يا زوال آن واقعيت ندارد و به دروغ و مجاز گفته مي شود واقعيت از بين رفت ، پس در اين حال واقعيت محفوظ است و از بين نرفت يا آن که زوال آن واقعيت دارد ؛ يعني واقعاً واقعيت از بين رفت ، باز در اين حال ، ثبوت اصل واقعيت مورد اذعان خواهد بود ، زيرا فرض در اين است که واقعاً واقعيت از بين رفت ، بنابر اين زوال آن به عنوان يک امر واقعي ، از حضور واقعيت حکايت مي کند ، پس بطلان سفسطه و اذعان به واقعيت در همه حال صادق بوده و فرضي که بتوان از زوال واقعيت در آن خبر داد ، ممکن نيست .

قضيه اي که به گونه اي عهده دار نفي واقعيت باشد ، قضيه اي است که در هيچ