بخواهيد خودتان را بشناسيد ، اوّل خدا مشهود بوده و بعد خود شما ؛ امام صادق عليه السلام ، مي فرمايد : « لا يدرک مخلوق شيئاً إلا بالله و لا تدرک معرفة الله إلا بالله »[1]؛ هيچ شخصي ، هيچ چيزي را جز به خداوند نمي شناسد و خداوند را جز به خداوند نمي توان شناخت .

برهان صديقين در حکمت متعاليه

برهان امکان ماهوي بوعلي ، گر چه از بسياري جهات نسبت به براهين پيشين مزيت و برتري دارد ، اما او نيز براي اثبات واجب از ماهيت و امکان آن استفاده مي کند : اين نکته اي است که مورد توجه صدر المتألهين قرار گرفته و به همين دليل برهان بوعلي رحمه الله را که پس از او برهان جمهور حکما و متکلمان است ، شايسته عنوان صديقين ندانسته مي گويد : « و غير هولاء - الصديقين - يتوسلون في السلوک إلي معرفته تعالي و صفاته بواسطة امر آخر غيره کجمهور الفلاسفة بالامکان و الطبيعيين بالحرکة للجسم و المتکلمان بالحدوث للخلق أو غير ذلک » . 2

يعني غير صديقين ، در معرفت خداوند و صفات او ، از غير خداوند به عنوان واسطه استفاده مي کنند ؛ مانند جمهور فلاسفه که از امکان بهره مي برند يا مانند طبيعيون که از حرکت جسم ، يا متکلمان که از حدوث و غير آن استفاده مي کنند .

صدر المتألهين در اسفار ، با عباراتي نظير عبارات بوعلي در الاشارات و التنبيهات ، به برهان ديگري که مي تواند مصداقي براي برهان صديقين باشد ، اشاره مي کند و مي گويد :

« و اعلم ان الطرق إلي الله کثيرة لأنه ذو فضائل و جهات کثيرة و ( لکّل وجهة