اسم الکتاب : تبيين براهين اثبات خدا المؤلف : جوادی آملی، عبدالله الجزء : 1 صفحة : 207
ربط و فقر ، و تبيين آن در قالب شئون مبدأ يا با تدقيق در عليت
مبدأ و ادراک اطلاق و سعه آن به انجام رسد ، چنان که صدر المتألهين در
مباحث عليّت ، پس از طي اين مراتب ، از اکمال و اتمام فلسفه که به معناي
الحاق و ارجاع آن به عرفان است ، خبر داده و خداوند سبحان را بر ميمنت و
مبارکي اين تحوّل عميق فکري سپاس مي گزارد .[1]
برهان اهل معرفت ، از طريق ضرورتي که هستي به حمل اوّلي ذاتي براي
مفهوم هستي مطلق دارد ، نمي تواند ضرورت مصداق آن را که وحدت شخصي وجود است
، اثبات نمايد ، زيرا هستي مي تواند يک مفهوم اعتباري فاقد مصداق بوده يا
آنکه مصداق آن واقعيات متعدد محدودي باشد که به تباين يا تشکيک ، در عرض يا
در طول يک ديگر قرار دارند . به همين ترتيب ، در برهان آنسلم نيز از طريق
ضرورتي که هستي به حمل اوّلي براي برترين کمالي که تصور مي شود دارد ، نمي
توان به تحقق مصداق براي آن راه برد .
نقد هاي سه گانه « کانت » بر برهان آنسلم
اشکالات ديگري نيز از ناحيه انديشمندان غربي و متفکرين مسلمان بر برهان آنسلم وارد شده است ؛ ليکن اين اشکالات خالي از نقد نيست .
کانت در کتاب سنجش خرد ناب ، براي برهان وجود شناختي آنسلم سه نقد مطرح مي کند :
يکم . نقد نخست وي درباره « تصوير پذير نبودن خداوند » و « هستي
مطلقاً ضروري » است ؛ ليکن اين نقد که قبل از او در کلام توماس آکوئيناس
نيز آمده نا تمام است ، زيرا على رغم آنکه مصداق واجب در نهايت خفاست ،
مفاهيم مربوط به آن