اسم الکتاب : تبيين براهين اثبات خدا المؤلف : جوادی آملی، عبدالله الجزء : 1 صفحة : 206
در دايره همان حدود نيز موجود هستند ؛ به همين دليل ، وجود و
ضرورت هستي آن ها مقيد بوده و مادام الذات است . از اين ديدگاه نيز وجود
مطلق و نامحدود و وجود « من حيث هو » داراي مصداق خارجي نيست ، زيرا بنابر
تباين وجودها ، وجود « من حيث هو » ، عين کثرت تبايني است و هيچ گونه وحدتي
براي او محقّق نمي شود ، مگر وحدت مفهوم که بر فرض امکان تحقق چنين وحدت
مفهومي با تباين مصداقي ، جاي آن فقط در ذهن است .
در مرتبه سوم ، بايد مختار کساني مورد بررسي قرار گيرد که قائل به
اشتراک لفظي وجود بوده و به اعتباري بودن آن در ممکنات و اصالت آن در واجب
نظر مي دهند ؛ در اين فرض نيز مصداق داشتن وجود در واجب نيازمند اثبات است .
در مرتبه چهارم ، کثرت تشکيکي وجود بايد تحليل و ترقيق شود ، زيرا
بر اساس کثرت تشکيکي ، گر چه وجود واجب ثابت مي شود ؛ ليکن واجب در طول
ديگر وجودات و در آغاز سلسله تشکيکي هستي واقع مي شود و واجب در اين فرض که
بشرط لا از ديگر مراتب است ، مصداق هستي لا بشرط که همان هستي نا محدود و
بالاترين کمال متصور است ، نخواهد بود ، چون وجود « من حيث هو » بنابر
تشکيک ، عين کثرت حقيقي آميخته با وحدت واقعي است و چنين حقيقتي هرگز واجب
نخواهد بود ، زيرا هم واجب و هم ممکن را در بر دارد .
پس با صرف اينکه مفهوم هستي مطلق به حمل اوّلي هستي مطلق بوده و
معدوم نيست ، مصداق و تحقق خارجي آن ثابت نمي شود . اثبات مصداق خارجي آن
بر اقامه برهاني خاص و ابطال يا گذر از ديدگاه هايي چند متوقف است که در
عرض مدّعاي اهل معرفت حضور دارند .
دليل خاصي که عهده دار اثبات مصداق براي هستي مطلق است ، مي تواند
پس از گذر از پلکان تشکيک و وصول به هستي مستقلّ محض ، با تحليل ادق معناي
اسم الکتاب : تبيين براهين اثبات خدا المؤلف : جوادی آملی، عبدالله الجزء : 1 صفحة : 206