وصف ذاتي ماهيت است و ماهيت در حالي که به لحاظ غير ، از استواي نسبت خارج مي شود ، با نظر به ذاتِ خود ، همچنان از تساوي نسبت به وجود و عدم برخوردار بوده و به امکان متصف است ، زيرا در اين حال نيز وجود در حريم ذات و ذاتي ماهيات ممکن راه نمي يابد ، به همين دليل حاجت و نياز ممکن به غير ، هيچ گاه قطع نشده و هرگز پايان نمي پذيرد .

سيه رويي زممکن در دو عالم *** جدا هرگز نشد و الله اعلم[1]

ماهيتي که با قيام به غير موجود مي شود ، اگر پس از وجود يافتن، واسطه تحقق و ايجاد ماهيت ديگر شود ، وساطت در ايجاد نيز نمي تواند به نفس ذات او که ممکن است ، مستند باشد ، بلکه به همان غيري متکي است که در وجود و ايجاد ، غني و بي نياز است ؛ اين بيان نشان مي دهد که وساطت و سببيّت ممکنات نسبت به يک ديگر به گونه اي نيست که خداوند و مبدأ بي نياز را در سر سلسله ، و وسائط و اسباب ممکن را به ترتيب در طول يک ديگر قرار دهد ، زيرا هيچ يک از ممکنات به لحاظ ذات خود واسطه انتقال فيض نيستند و همه آنها به لحاظ قيامي که به واجب دارند ، در مجراي فيض خدا قرار مي گيرند ؛ يعني مبدأ بي نياز در متن سببيّت و وساطت آنها نيز حضور و احاطه قيومي دارد .

وساطت اسباب در انتقال فيض الهي ، همانند وساطت اتّصالات در انتقال آن نيست ، زيرا شير در حقيقت آب را از لوله و اتصالاتي مي گيرد که واسطه بين آن و چشمه است ؛ سلسله ممکنات هيچ يک واجد و داراي هستي و وجودي نيستند که به ديگري انتقال پيدا مي کند ، بلکه فيض الهي به طور مستقيم در سلسله وسائط که ناگزير به دليل منتهي شدن به او متناهي هستند ، حضور داشته و به هر يک از آنها نزديک تر از ساير حلقات است ؛ ( ما يکون من نجوى ثلاثة إلاّ هو رابعهم و لا خمسة