اسم الکتاب : انسان و قرآن المؤلف : حسن زاده آملي، حسن الجزء : 1 صفحة : 30
شى ء آن است كه شى ء بدان تحقق مى يابد : اگر مراد از اين حقيقت آنى است كه ما
آن را تصور مى كنيم , بايد تصور شى ء بنابراين فرض سبب تحقق و وجود شى ء باشد ,
و اگر مراد از اين حقيقت آنى است كه ما آن را تصديق مى كنيم , تصديق بعد از
تحقق شى ء است و سبب تصديق قبل از تصديق است , و اگر مراد از اين حقيقت آنى
است كه ما محقق آنيم , بنابراين وجه حقيقت واحده اى به حسب خارج در هر فردى
متحقق است نه به طور تعدد و توزع , و حال اينكه شركت خارجيه بدون تعدد و توزع
ممتنع است واحدى هم قايل به تعدد و توزع حقيقت واحده در خارج به حسب افراد
نيست . پس امر حقيقت شى ء چگونه است ؟
اين بود ادله نه گانه اى كه در عدم اعتماد برمبانى اهل نظر گفته شده است و
ما نقل به ترجمه كرده ايم و فعلا از ورود در رد و ايراد و نقض و ابرام آنها
اعراض مى كنيم . ولى سخن در اين است كه اقامه دليل بر رد مبانى علوم نظريه با
سلاح دليل به جنگ دليل رفتن است , و دليل خود فلسفه است , و چنانكه گفته ايم
, جامعه بشرى با برهان و استدلال به سوى كمال ارتقا مى يابد , و اين برهان و
استدلال فلسفه الهى است كه عين صواب است و سيرت حسنه سفراى الهى , كه معلمان
و مربيان واقعى بشرند , بوده و هست , و قرآن كريم به بينه و برهان دعوت
مى فرمايد :
ءاله مع الله قل هاتو برهانكم ان كنتم صادقين
[1] ,
ليهلك من هلك عن بينه و يحيى من حى عن بينه
[2] ,
ادع الى سبيل ربك بالحكمه و الموعظه الحسنه و جاد لهم بالتى هى احسن
[3] .
امير عليه السلام فرمود :
فبعث فيهم رسله و واتر اليهم انبيائه ليستادوهم ميثاق فطرته و يذكروهم منسى
نعمته و يحتجوا عليهم بالتبليغ و يثيروالهم دفائن العقول
[4] .
امام صادق عليه السلام در آخر توحيد مفضل ارسطو را به بزرگى ياد