اسم الکتاب : کلمه عليا در توقيفيت اسماء المؤلف : حسن زاده آملي، حسن الجزء : 1 صفحة : 3
باب 1
اين باب , تقرير محل نزاع در توقيفيت اسماء است :
هر كس به زبانى آفريدگار جهان را به نامى مى خواند : تازيان به الله , و
پارسيان به خدا و يزدان , و تركان به تارى و تانكرى , و به لغت انجيل كرسطوس
, و فرنگيان به ديوDieu ) ) , و ديگران به نامهاى ديگر .
گفته اند در جواز اين گونه نام گذارى نه از شرع منعى رسيده است , و نه
دانشمندان را در پيرامون آن گفتارى است .
ولى سخن در اين است كه آيا آدمى مجاز است اوصاف و احوالى را به انديشه و
ادراك خويش مبادى محمولات قرار دهد , و آن محمولات را بر خداوند اطلاق كند
اطلاقى كه به عنوان تسميه باشد نه به طور وصف , يا اين كه اسماء الله توقيفى
اند يعنى بايد در اطلاق آنها بر خداوند اذن شرعى رسيده باشد ؟ چنان كه مى رسيد
شريف در شرح مواقف گويد([ : ليس الكلام فى اسماء الاعلام الموضوعة فى اللغات
, انما النزاع فى الاسماء الماخوذة من الصفات و الافعال ( ص 541 ط 1 قسطنطنيه
) .
دسته اى مذهب اول را برگزيدند . و بيشتر قائل به توقيف اند . و برخى ناطق به
تفصيل اند , بدين بيان كه اسماء بايد علاوه بر نفى ايهام نقص اشعار به تعظيم هم
داشته باشند .
و به عبارت روشنتر دسته اول اعنى كسانى كه قائل به توقيفى بودن اسماء نيستند
گويند : اطلاق اسماء بر اشخاص بواسطه وجود معانى آنها در اشخاص است . مثلا هر
گاه شخصى دانا و داراى پايه هاى علمى باشد توان گفت كه او عالم است , و يا
صاحب بخشش باشد اطلاق سخى بر او جائز است و هكذا , همچنين در اسماء الله
گويند كه چون عقل دلالت كند بر اتصاف حق تعالى به صفتى وجودى و يا سلبى , و يا
بر فعلى از افعال او دلالت كند , روا است كه بر خداوند اسمى اطلاق شود كه
اسم الکتاب : کلمه عليا در توقيفيت اسماء المؤلف : حسن زاده آملي، حسن الجزء : 1 صفحة : 3