چون عقل اول در اقبال و ادبار و قبض و بسط است در ماسوى الله نيز اين اقبال و ادبار سارى است چه اين كه همه آنها باذن الله بر عقل قائم اند جز اين كه اقبال و ادبار را در هر موطنى و مظهرى اسمى خاص است و صورتى خاص دارد مثلا حركت نبض كه فرو مى نشيند و بازگشت مى كند و حكايتى از قبض و بسط قلب دارد , نمودارى از آنست , جزر و مد درياها آيتى از آنست , اقبال و ادبار منطقه البروج نسبت به معدل النهار مظهرى از آنست كه فعلا ميل كلى رو به انتقاص مى رود و مقدار انتقاص

قد زعم بعض اهل الطلسمات ان للفلك اقبالا و ادبارا غايه كل واحد منهما ثمانيه اجزاء تتم فى ستمائه و اربعين سنه

بعضى از اجله علماء آيه كريمه اولم يرالذين كفروا ان السموات والارض كانتارتقا ففتقنا هما ( انبياء 32 ) را اشاره به انطباق و انتفاح معدل النهار و منطقه البروج دانسته است و تفصيل هر يك از اين دو مساله هيوى را در رساله ميل كلى اينجانب طلب بايد كرد

قوسين نزول و صعود كه در كتب حكميه و صحف عرفانيه معنون است در حقيقت ناشى از ادبار و اقبال عقل اول است كه اقبال و ادبار دورى است يدبر الامر من السماء الى الارض ثم يعرج اليه ( الم السجده 6 )

نه فقط عقل را حركت اقبال و ادبار قوسى و دورى است بلكه همه حروف وجوديه نوريه حتى الفاظ و حروف كتبيه بهمين مثابت اند , در اين معنى لطيف حركت دورى كتاب شريف ايام الشان شيخ اكبر محيى الدين عربى بسيار مفيد است

نگارنده اين حدس را سخت ثاقب و راسخ مى بيند و آن را بارقه اى الهى مى داند , در پيرامون آن بحث بيشتر لازم است لعل الله يحدث بعد ذلك امرا

بيان مذكور در دفتر دل كه يكى از آثار منظوم نگارنده است , بدينصورت ثبت شده