و از سوى خداوند براى آنان فضل و كرامت و لطف رسيد ( تا بدانجا كه ) آرزوهاى آنان راه نيافته بود ( نبرده يا نرفته بود ) وضعى كه خودشان نيز تصور نمى كردند . ( همچون ملت ايران ملت مؤمن ايران كه در فكر پيروزى بود , اما اين قدر كه در ميان ملل مستضعف الگو شود و اسوه و امام و اعلام , به اين صورت تصورش را هم نمى كردند . الان در كشورهاى مصر , عراق , كويت , كشورهاى خليج فارس , عربستان سعودى , آفريقا , سياهان آمريكا و . . . در بين الملل آنان هيجان عجيبى افتاده و شوق كارى را كه ايرانيها كرده اند و آرزوى آن را مى كنند ) .

نتيجه : دو مطلب كلى از اين خطبه :

1 - وقتى در اين خطبه نمودار بدبختيهاى مردم ارائه مى شود بيشتر به جنبه هاى معنوى تكيه مى شود . اختناق , سنگين بارى , نمى گويد گرسنگى و . . . سنگين بارى انسان بيشتر معنوى است . يك بليه معنوى است . گرسنگى بليه مادى است . روى اين جنبه تكيه نمى كند نه اينكه اين جنبه هاى مادى مهم نيست , خير آن حل شده است . زيرا انسان بالاخره نان خود را براى زنده مانده پيدا مى كند . اما چيزى كه مطرح است آن بار سنگين , بار تامين كردن خواستهاى شيطانى است كه بر او نابحق حكومت مى كند , بار تحميلات فكرى , عدم امنيت يا فشار و اختناق و . . . نبايد تصور كرد كه انسان براى گرسنگى همواره مبارزه مى كند . بسيارى براى گرسنگى و شكم اصلا مبارزه نمى كنند . براى شرف و انسانيت مى جنگند . خيلى طبيعى