سوم: ابن‌عربى توصيف متعلق تجربه عرفانى را بر يك نظام فلسفى پيچيده، كه محور آن وحدت وجود است، مبتنى مى‌سازد. بى شك، عرفان نظرى كه ابن‌عربى پايه‌گذار و پدر آن در جهان اسلام شناخته شده، يك نظام فلسفى مبتنى بر تجربه عرفانى است. نام فلسفه صوفى، كه برخى از مفسران متأخر ابن‌عربى بر مكتب او نهاده‌اند،[1] به همين نكته‌ اشاره دارد. او بر پايه همين نظام فلسفى، اسما و صفات الهى را تفسير و تبيين مى‌كند، درحالى كه اتو به شدت از اين امر احتراز دارد. به عقيده او تفسير متون دينى، بر اساس نظام‌هاى فلسفى و كلامى، خطايى فاحش است و موجب سوء فهم آن متون مى‌گردد. برهمين پايه، او مفاهيم غضب، مشيت و مانند آن را كاملاً بر اساس احوال ايمانى حاصل در تجربه مينوى تفسير مى‌كند، كه شرح آن گذشت.[2]

چهارم: اتو در بيان نومن، بيش‌تر بر جنبه سطوت، قهر، جلال و هيبت‌انگيزى آن تكيه دارد و آن را جنبه غالب نومن به شمار مى‌آورد،[3] در حالى كه ابن‌عربى جنبه غالب حق را رحمت دانسته، غضب او را از شعبه‌ها و فروع رحمت به شمار مى‌آورد. نزد ابن‌عربى همه افراد، مشمول رحمت مطلقه خداوند هستند:

و هر كس را كه رحمت از او ياد كند، سعادتمند خواهد بود و كسى نيست كه رحمت از او ياد نكرده باشد. اين كه رحمت از اشيا ياد كند، عين ايجاد آن‌ها از سوى آن است. پس هر موجودى مشمول رحمت است. پس اى ولى! به دليل آن‌چه مى‌بينى هم چون بلاكشيدگان، يا به آن ايمان دارى، مانند دردهاى آخرت كه ملازم (جهنميان) است، از ادراك آن‌چه ما گفتيم در حجاب نيفت و بدان كه رحمت، عموماً در امر به وجود آوردن است و از روى رحمت به آلام بود كه آلام به وجود آمد.[4]

نومن نزد اتو صفاتى شبيه صفات يهوه دارد كه به‌طور طبيعى، انسان در مواجهه با او دچار رعب و وحشت مى‌گردد. به باور اتو، گرچه هر دينى، الهام‌بخش چنين حالتى است، اما آن احساس در ديانت سامى، به ويژه در تورات، با قدرت و سطوتى خاص ظاهرمى‌شود و در واقع، خصيصه بارز يهوه است؛ مثلاً هنگامى كه موسى، شب هنگام،