اسم الکتاب : مباني نظري تجربه ديني المؤلف : الشیرواني، علی الجزء : 1 صفحة : 225
درصورت همان عقيده مىجويد، و چون در روز قيامت، حقتعالى به
همان صورت برايش تجلى كند، او را مىشناسد و به او اقرار مىآورد و اگر در
غير صورت عقيدهاش تجلى كند، انكارش كند و به خدا [خدايى كه خودش باور
داشته] از وى پناه مىبرد و در واقع، بر خداوند بىادبى روا مىدارد و
گمان مىكند كه جانب ادب را پاس داشته است.[1]
از اينجا دانسته مىشود كه چنين كسانى جز به آنچه در خويشتن
ساختهاند، باور ندارند. اله در باورداشتها به جعل افراد و ساخته و مخلوق
ايشان است. ايشان در واقع، خود را مىبينند و آنچه در خود قرار دادهاند:
فلا يعتقد معتقد إِلهاً إِلّا بما جعل في نفسه. فإِلاله في الاعتقادات بالجعل، فمارأوا إِلّا نفوسهم و ماجعلوا فيها؛
پس هيچ صاحب باورى به خدايى جز آنچه در خود ساخته، باور ندارد.
بنابراين، خدا در باورها ساخته و پرداخته [شخص معتقد] است. آنان تنها خود
را و آنچه در آن نهادهاند، ديدهاند.[2]
و در جايى ديگر مىنويسد:
اگر از مؤمنان باشى، بهطور قطع دانستهاى كه عين حق در روز قيامت
به صورتى (خاص) جلوه مىكند و شناخته نمىشود. آنگاه از اين (صورت) به
صورت ديگرى متحول مىگردد، پس شناخته مىشود. پس به صورت ديگر، متحول شده و
شناخته نمىشود و آنگاه به صورت ديگر تحويل مىيابد و شناخته مىشود و
اين در حالى است كه او همان كسى است كه (همواره) در اين صورتها تجلى
مىيابد و شخص ديگر در كار نيست.
تشبيه خداوند به آينهاى كه هر كس در آن صورتى مىبيند
ابنعربى براى تبيين اين مطلب، خداوند را به آينهاى تشبيه
مىكند كه هر كسى در آن مىنگرد. كسى كه در اين آينه بنگرد و همان صورتى را
در آن ببيند كه خود از خداوند باور دارد، آن را خواهد شناخت و آن را خداى
خود خواهد دانست؛ اما اگر در آن آينه (كه همان آينه است) صورتِ اعتقاد شخص
ديگرى را دوباره ببيند، آن را طرد و انكار مىكند