اسم الکتاب : انديشه سياسي امام خميني (قدس سره ) المؤلف : جهان بزرگی، احمد الجزء : 1 صفحة : 3
حال بهتر است به برخي از رويدادهاي مهمي بپردازيم كه
بيشكبر همه ايرانيان هوشيار وانديشمند تأثير داشته ولي بر مشرب
فكريامام بويژه بر تفكرات وي در باب مسائل سياسي اثري عميق
گذاردهاست.
نخستين اين رويدادها بروز تهاجم جديد نظري و فكري به مباني
وتاريخ تشيّع و اسلام در جامعه ايران بود كه شاخصترين نوشتار در
اينزمينه و در آن عصر كتاب «اسرار هزارساله» متعلق به
علياكبرحكميزاده بود كه باعث شد ايشان با نوشتن كتاب
«كشفالاسرار»ضمن رد مطالب تهاجمي آن كتاب مطالبي را نيز در زمينه
ايجاد يكفضاي سياسي مناسب جهت ايجاد حكومت اسلامي ترسيم نمايند.
درنظر امام رژيم سلطنتي بالاستقلال يك رژيم فاسد و غيرقانوني
بود.بنابراين حكومت اگر ميخواست پادشاهي هم باشد به نحويميبايست
تحت نظارت فقهاء درآيد. در اين كتاب امام طرح اوليهولايت مطلقه
فقيه و حكومت اسلامي را پايهگذاري نمود و در ضمن بهمسئله استقلال و
آزادي نيز بهاي زيادي داد. از جمله موارد ديگركتاب مسائل ذيل را
ميتوان نام برد:
3ـ تشريح حكومت آرماني اسلامي و مصداق آن در عصر حاضر
4ـ تشريح اعمال استبدادي رضاخان و شرح جنايات او
دومين رويداد، فشار شديد دستگاه حاكمه ديكتاتوري رضاخان
برحوزه علميه بود كه روحالله جوان و طلبههاي ديگر را مجبورميساخت
تا روزها قبل از طلوع آفتاب به محلي بيرون از شهر قمبروند و وقتي
هوا تاريك ميشد به خانه برگردند تا بتوانند درس ومباحثه داشته و در
عين حال دست از لباسشان برندارند.
سوّمين واقعهاي كه نفوذ عميقي بر انديشه امام گذارد
وضعاسفباري بود كه در اثر احتياط مفرط، عدم آگاهي به مسائل روز
ورخنه افراد ناصالح در «بيت» بعضي از بزرگان حوزه حداقل در
طولحيات سياسي امام تا آن روز بود. امام براي زنده نگاه داشتن
خطمبارزه در حوزه پس از فوت «حاج شيخ عبدالكريم حائري» به
فعاليتبراي طرح مرجعيّت آيهالله بروجردي پرداخت زيرا تصور مينمود
كهتنها شخص صالحي است كه با توجه به سوابقش ميتوانست شاه را
ازبسياري از خلافكاريها باز دارد. امّا متأسفانه آنطور كه
امامميخواست نشد. بر اين اساس «امام» توجه خاصّي نسبت به
نزديكانو بيت خويش داشتند و از حضور عناصر مشكوك در آن
جلوگيريميكردند و از دخالت نزديكان خود در بسياري از مسائل كه
شائبهتكرار مسائل بيوت گذشته را بنمايد جلوگيري مينمودند.
چهارمين رويداد، اصلاحگراني (رفرمگرائي) فعاليت
آيتاللهكاشاني در دوران نهضت ملي شدن صنعت نفت و مبارزه با رژيم
شاهبود كه براي امام درسي شد كه از اصلاح نظام موجود
(رفرميستي)بپرهيزد و فعاليت خود را در چارچوب سياستهاي جاري زمان
قرارندهد بلكه به فكر يك «انقلاب» يا نظام جديد انقلابي باشد كه يك
فقيهدر رأس آن قرار گيرد.
با همه اين تفاصيل تبيين و انتشار نظرات سياسي «امام» حدود
20سال طول كشيد. البته قسمتهاي مختلف نظرات سياسي امام همگي،يكجا و
با هم ظاهر نشدند بلكه قدم به قدم و به صورت بخشهاي مجزاصادر شدند
كه مقتضيات زمان نيز در آنها تأثير به سزايي داشتبنابراين دادن
شرح موجزي از انديشه سياسي «امام» به هيچ وجه سهل وساده نيست
حتي تقليل آنها به جملاتي كه با هم مربوط و متناسب باشندغالباً
كاري است دشوار.
در حوزهاي از افكار «امام» كه ما با آن سروكار داريم، يعني
درقلمرو انديشه سياسي، مهمترين انديشههاي وي بر حول
نظام«ولايتفقيه» متمركز شدهاند كه منظور از آن ولايتِ «متخصصّ فقه
واحكام اسلامي» بر جامعه مسلمين است. در عباراتي كه بعدها
نقلخواهد شد گاه از كلمه «حاكميت» به جاي «ولايت» استفاده شده
استكه مفهوم مطلب را دقيقتر به ذهن دانشور علوم سياسي امروز
متبادرميكند ولي با توجه به جايگاه خاص كلمه ولايت در فرهنگ
سياسيشيعي چارهاي نيست جز اينكه بيشتر از همان اصطلاح ولايت
استفادهشود و مفهوم مطلب را از مجموعه انديشههائي كه ابراز شده
استاستنباط كنيم.
آزادي و ليبراليسم
در قسمتهاي آغازين بررسي نظريات امام به اين مسئله
واقفشديم كه امام يكي از اصول بينهايت مهم تشكيل حكومت به ويژه
نظاماسلامي را آزادي افراد و گروهها ميداند. امام معتقدند كه
آزاديبراي افراد جامعه بسيار مفيد است. شخص آزاد ميتواند به
درجاتبالائي از انسانيت نائل آيد. اجتماع آزاد داراي پيشرفتهاي
علمي،صنعتي و اخلاقي بيشتري است تا اجتماعي، كه هرگونه اعمال
افراد ازطرف حكومت مقرر ميشود. به هر حال هر شخصي بايد آزاد باشد
كهدر صورت تمايل در مسائل سياسي و حكومتي مشاركت كند و يا ازمشاركت
در آن خودداري ورزد و در انتخابات نيز از مقاماتحكومتي نترسد زيرا:
اسم الکتاب : انديشه سياسي امام خميني (قدس سره ) المؤلف : جهان بزرگی، احمد الجزء : 1 صفحة : 3