اسم الکتاب : انديشه سياسي امام خميني (قدس سره ) المؤلف : جهان بزرگی، احمد الجزء : 1 صفحة : 19
براي فهم اين انديشه «امام» كه فقهاء بايد حكومت كنند نخست
بايداين نكته را درست فهميد كه منظور وي از «فقيه» كيست؟ مفهومي
كه«امام» از اين كلمه استنباط ميكند با آن مفهوم قديمي كه
عدهاي از آندرك ميكردند كاملاً فرق دارد. در گذشته هنگامي كه از
فقيه يا فقهصحبت ميشد به طور كلي يك تضاد و تناقضي ميان علم و
فقه به ذهنخطور ميكرد. امّا «امام» به هيچ وجه قصد نداشت كه
كلمه فقيه را دراين مفهوم تنگ و انحصاري به كار برد. در نظر وي
فقيه فردي است كهداراي قدرت انديشه علمي است. امّا علم چيست؟
به عقيده امام علمهمان معرفت حقيقي و خالصي است كه با دليل و
برهان عقلي قابلاثبات است. او معتقد بود كه فقيه بايستي با بسياري
از علوم تجربي روزو حتي فلسفه آشنائي داشته باشد. در فقه وظيفه
فقيه به عقيده امام اينبود كه استنتاجات فقهي خود را با دليل و
برهان ثابت كند و از روشبرخي از پيشينيان كه به «اخباري» معروف
شدند دوري گزيند. زيرا اينافراد بسياري از استنباطات خود را مبتني بر
احاديثي ميكردند كه دراثر گذشت زمان موضوع آنها تغيير يافته بود.
امّا آنها اينگونه احاديثرا چشم بسته و با قبول ظواهر آنها
ميپذيرفتند بيآنكه نسبت بهمقتضيات زمان و يا تغيير موضوع آنها
توجه داشته باشند. بنابراين«امام» معتقد بود فقط فردي ميتواند
عهدهدار امور مردم گردد كهداراي قوه استنباط روشن فقهي بوده و به
علّت وضع قوانين تا اندازهايواقف باشد و بتواند موضوعات را به
خوبي تشخيص دهد زيرا او خودرا در دايره الفاظ و عبارات مقيّد
نميسازد. پس تنها به چنين كسيميتوان اعتماد كرد كه مفهوم و عصاره
قانون را در هر زمان طبقنيازها و مقتضيات آن زمان تفسير و اجرا
ميكند بيآنكه كوچكترينلطمهاي به روح و سرشت معنوي قانون وارد
گردد.
اگر به عباراتيكه «امام» معمولاً در آثار خود ارائه دادهاند
خوبتوجه كنيم درمييابيم كه يك فقيه از نظر امام در مرحلهاي از
زندگيكه از شغل حكومت بر كنار ميماند از خوشيها و لذايذ حيات
بيشتربهرهمند ميشود به عبارت ديگر صرف عمر در حل و فصل امورمملكتي
در نظر امام بهترين و والاترين نوع زندگي براي انسان
نيستبلكهاينتقوي وبراي خدا كار كردن است كه فضيلت محسوب ميشود.
البته در برخورد با انديشه «امام» مانند برخي از دانشمندان
هميشهاين خطر وجود دارد كه خواننده، گفتار او را درست درك نكند.
زيرالحن كلام «امام» بسيار عادي و پيشپاافتاده به نظر ميرسد. امّا
مانبايست از اين نكته غافل باشيم كه پيش پا افتادگي مطلب اساساً
معلولاين حقيقت است كه خود مطلب به گوش ما آشنا است و اگر
بخواهيماهميت كلام «امام» را درك كنيم چارهاي جز آن نداريم كه
مطالب رااز ديد و نظر «امام» همچون يك موضوع جديد، مهم و مجدّد
مورددقت و بررسي قرار دهيم.
امّا چرا فقيه بايد حكومت كند؟...
متفكران اسلامي روي هم رفته بر اين اعتقاد بودهاند كه
قانوناساسي دولت اسلامي از طرف مبدئي فوق انسان و از
طرفقانونگذاراني كه از سرچشمههاي دانش خدائي سيراب شداند به
آنهااعطاء گرديده است. به همين دليل است كه يك قانون خوب را به
چشمعطيهاي يزداني كه تأمين آن از قدرت بشري خارج
استمينگريستند. شرايطي كه براي احراز فضيلت لازم است را از
طريقپياده كردن آن قانون در جامعه ميدانستند. امام نيز در اين
زمينه دوديدگاه را مطرح مينمايد:
1ـ فقيه ميتواند به تحصيل معرفتي نائل گردد كه نتيجهاش
قادركردن او به طرح منشورها و قوانين اساسي جامعه بر پايه
اصولوحياني است. از اين قرار ديگر لزومي نخواهد داشت كه نوعبشر
درگير قانونهاي موقت، رنگارنگ و ناقص عقلاني باشد كهدر آنها تحصيل
فضيلت و تعالي نه تنها امكانپذير نيست كه دربسياري از مواقع بشر را
به قهقرا نيز سوق ميدهد. بنابراينكافي است كه قوانين الهي بر
اريكه قدرت تكيه زند. بعد از آنبنا كردن يك دولت خوب و منطبق با
نيازهاي مادي و معنويجامعه كار دشواري نيست.
اسم الکتاب : انديشه سياسي امام خميني (قدس سره ) المؤلف : جهان بزرگی، احمد الجزء : 1 صفحة : 19