مي توانست پاداش را به عنوان تخفيفي در عذاب منظور نمايد. مي توان براي اين ديدگاه، كه پاداش بايد بعد از عذاب باشد، دليل بهتري در اين انديشه يافت كه پاداش اخروي به مرحله تكامل و خلوص روح كه پس از سوختن از آتش جهنم حاصل مي شود، بستگي دارد. به هر حال، پاداش در قبال ايمان، علي رغم وجود گناهان كبيره، در صورتي نظام ابدي را تضمين مي کند كه ايمان را امري عميق تر از وابستگي اعتقادي بدانيم و اگر در چنين مواردي توبه نتوانست گناهان كبيره را بزدايد، بايد نگران حضور ايمان واقعي باشيم. گناهكار بايد از اينکه عذاب الهي دامنگير او بشود خوف داشته باشد. او نبايد تصور كند كه فقط اعتقاداتش امنيت او را تضمين مي کند.

ذكر داستان جالبب كه بي شك ساختگي به نظر مي رسد، بد نيست. زماني كه شيخ بايزيد بسيار مشهور بود و مردم شيفته او بودند، خدا به او مي گفت: مي داني اگر اسرارت را فاش كنم مردم تو را سنگسار خواهند كرد؟ بايزيد در جواب گفت: تو مي داني اگر اسرار فيض و رحمت تو را به مردم بگويم، ديگر کسي تو را اطاعت نخواهد كرد؟ آن دو با هم به توافق رسيدند كه اسرار يكديگر را فاش نكنند. اين داستان به انسان نوعي امنيت خاطر القا مي کند، ولي معقولتر است كه همه انسانهاي مكلف صرف نظر از اعتقاداتشان در خوف و رجا زندگي كنند.

برخي اعتقاد دارند چون شرك بخشوده نمي شود،[1] مشرك گناهكاري كه موفق به توبه نشده در آتش مخلد خواهد بود. ولي اين آيه به تنهايي چيزي را اثبات نمي کند، زيرا بدون شواهد عقلي و نقلي بيشتر از اين نمي توان ادعا كرد كه چو خدا مشرك را نمي بخشد پس او را از فيض خود نيز محروم خواهد نمود. امتناع خدا از بخشودن مشرك به قوت خود باقي خواهد بود، يعني خدا مشرك گناهكار را نمي بخشد، ولي اين امر مي تواند بدين صورت باشد كه او