قـرآن شـريـف بـا تـوجـه بـه فـوايـد مـَثَل ، در موارد متعددى براى اثبات سخن و يا فهماندن مطالب بلند از تمثيل استفاده كرده و آن را مايه تذكّر و تفكّر انسانها مى داند و مى فرمايد:

((وَ لَقَدْ ضَرَبْنا لِلنّاسِ فى هذَا الْقُرآنِ مِنْ كُلِّ مَثَلٍ لَعَلَّهُمْ يَتَذَكَّرُونَ))(217)

ما براى مردم در اين قرآن از هر نوع مَثَلى زديم ، شايد متذكّر شوند!

نمونه هايى از مَثَلهاى قرآنى :

1 ـ آب و كـف :

((فـَاَمَّا الزَّبـَدُ فـَيـَذْهـَبُ جـُفـاءً وَ اَمـّا مـا يـَنـْفـَعُ النـّاسَ فـَيَمْكُثُ فِى الاَْرْضِ كَذلِكَ &يَضْرِبُ اللّهُالاَْمْثالَ))(218)

امـّا كـفـهـا بـه بـيرون پرتاب مى شوند، ولى آنچه به مردم سود مى رساند، در زمين مى ماند، خداوند اين چنين مثال مى زند!

قـرآن بـا ايـن دو مـثـال زيـبـا، بـه مـا تـوجـه مـى دهـد كـه بـاطـل ، شـرك ، كـفـر و نـفـاق مـانـدنـى نـيـسـتـنـد، تـنها مدت كوتاهى جولان مى دهند و حق را مى پـوشـانـنـد. آنان همچون كف روى آب و روى فلزات مذابند كه دوامى نداشته و به تندى سراب وجـودشان بر همگان معلوم مى گردد. امّا آنچه ماندنى است حق است و طرفداران آن كه همچون آب و فلز هم دوام دارند و هم مايه حيات و منفعتند.

نـاگـفـتـه نـمـانـد كـه قـرآن بـراى بـيان حق و باطل ، مثالهاى ديگرى را نيز آورده است . براى مـثـال ، اهـل بـاطـل را در نـاكـامـى از رسـيدن به مقصد و بى نتيجه ماندن اعمالشان به شخصى تـشـبـيـه كـرده كـه از دور دستهاى خود را گشوده ، به سوى آب دراز مى كند تا كفى از آب بر دهـان خـود بـرسـانـد، امّا نمى تواند و فقط صورت آب نوشيدن را در مى آورد و ناكام و تشنه بـاقـى مـى مـانـد.(219) هـمـچـنـين در جاى ديگر، توحيد و كلمه حق را به درخت پاكيزه اى تـشـبـيـه نـمـوده كـه ريشه هاى آن در خاك محكم و ثابت گرديده و در فضا شاخه گسترده و هر فـصـل بـه اذن پـروردگـارش مـيـوه مـى دهـد، در حـالى كـه كـفـر و كـلمـه باطل همچون درخت ناپاكى است كه از زمين كنده شده و بادها آن را به هر طرف پرتاب مى كنند و ثبات و بقايى از خود ندارد.(220)

2 ـ سـبـزه زيـبـا ولى كم دوام و نابودشدنى :

((اِنَّمـا مـَثـَلُ الْحـَيـوةِ الدُّنـْيـا كـَمـاءٍ اَنـْزَلْناهُ مِنَ السَّماءِ فَاخْتَلَطَ بِهِ نَباتُ الاَْرْضِ &مِمّا يَاءْكُلُ النـّاسـُوَالاَْنـْعـامُ حـَتـّى اِذا اَخَذَتِ الاَْرْضُ زُخْرُفَها وَ ازَّيَّنَتْ وَ ظَنَّ اَهْلُها اَنَّهُمْ &قادِرُونَ عَلَيْها اَتيها اَمـْرُنـا لَيـْلاً اَوْ نـَهـاراً فـَجـَعـَلْنـاهـا حـَصـيداً كَاَنْ لَمْ تَغْنَ &بِالاَْمْسِ كَذلِكَ نُفَصِّلُ الاْ ياتِ لِقَوْمٍ يَتَفَكَّرُونَ))(221)

مـثـل زنـدگـانـى دنـيـا، هـمـانـنـد آبـى اسـت كـه از آسـمـان نـازل كرده ايم ، كه در پى آن ، گياهان زمين مى رويد تا زمانى كه زمين زيبايى خود را يافته و آراسـتـه مـى گـردد و اهـل آن مطمئن مى شوند كه مى توانند از آن بهره مند گردند، (ناگهان ) فـرمـان مـا، شـب هـنگام يا روز فرا مى رسد (سرما يا صاعقه اى را بر آن مسلط مى سازيم ؛) و آنـچـنـان آن را درو مـى كـنيم كه گويى ديروز هرگز (چنين كشتزارى ) نبوده است ! اين گونه ، آيات خود را براى گروهى كه مى انديشند، شرح مى دهيم !