گفتار دوم : نهضت ها و جنبش هاى معاصر و انقلاب اسلامى (از منظر روش شناختى)

محمدعلى اكبرى [1]

غلامحسين زرگرى نژاد [2]

در پاره اى از تحليل ها، جنبش تنباكو، نهضت مشروطه، جريان ملى شدن نفت و قيام 15

خرداد مقاطعى هستند كه سير تاريخى معينى را براى انقلاب اسلامى رقم مى زنند; اگرچه

نحوه تحليل و دخول و خروج در بحث به گونه هاى مختلفى شكل گرفته، ولى روند تاريخى و

چگونگى تأثيرگذارى اين وقايع تا مرحله تحقق انقلاب اسلامى مسئله اى است كه فكر مى

كنم كمتر مورد تأمل جدى قرار گرفته است; آيا اين تأثيرگذارى در مقوله هاى جامعه

شناختى بايد دنبال شود يا در ابعاد روان شناختى، و يا به لحاظ سياسى بايد مورد

مطالعه قرار گيرد؟ اساساً پيشينه تاريخى انقلاب اسلامى را از كجا بايد شروع كرد و

نسبت هر يك از مقاطع تاريخى را، اعم از اين كه به عنوان عامل قريب يا عامل بعيد

تحليل شود، با انقلاب اسلامى و نحوه تأثيرگذارى شان را بر آن به چه شكلى مى توان

تبيين نمود؟

زرگرى نژاد: تصور بنده اين است كه اگر مفهوم پيشينه و آغاز انقلاب اسلامى را به

لحاظ ابعاد مختلف آن معنا كنيم كه از چه جهت ما به ريشه هاى تاريخى انقلاب اسلامى

ايران نگاه مى كنيم، بحث روشن تر خواهد شد; آيا از جهت مبانى فكرى، ريشه يابى

تاريخى مى كنيم و به دنبال پيدا كردن اصول، پايه ها، استوانه ها و آرمان هاى تفكر

انقلاب اسلامى هستيم، يا به لحاظ ربط داشتن به حوادث گذشته ريشه يابى مى كنيم و به

طور مشخص سوابق اجتماعى عمومى انقلاب را در قالبى از زنجيره

[1] دكتراى تاريخ، عضو هيأت علمى دانشگاه شهيد بهشتى.

[2] دكتراى تاريخ، عضو هيأت علمى دانشگاه تربيت مدرّس.