گفتار يكم : حكومت اسلامى، نهاد مصلحت و چالش هاى آتى

اكبر هاشمى رفسنجانى[1]

فرآيند شكل گيرى انديشه تأسيس حكومت اسلامى را در تاريخ انديشه و فقه شيعه، چگونه

ارزيابى مى كنيد؟ البته شكل برجسته اين انديشه، در انديشه هاى حضرت امام قابل

بازشناسى است، ولى به هر حال مايليم بدانيم كه حضرت عالى، ريشه هاى بحث و مراحل

تكوين آن را از كجا آغاز مى كنيد؟

اصولا بحث از تأسيس حكومت شيعه زمانى به وجود مى آيد كه حكومت را از كسى كه

پيغمبر تعيين كرده، مى خواهند بگيرند و اداره جامعه را از مسيرى كه به عقيده ما

مشخص شده بود، خواستند جدا كنند. پيدايش شيعه و نزاع شيعه با اهل سنت از همين جا

شروع مى شود; گرچه از قبل، در زمان پيامبر هم ريشه هايى بوده است. به هر حال،

باندها و گروه ها و جريان هايى بودند كه براى سهم خود فكر مى كردند و در پى تأمين

منافع فاميل ها و قبيله هاى خود بودند. عده اى نيز جزء مخلصين بودند و به قبايل و

طوايف خود نمى انديشيدند و محتواى اسلامى، دغدغه آن ها بود; كه اين ها دور على بن

ابى طالب جمع شدند. در هر صورت تا وقتى پيامبر در قيد حيات بودند، حكومت هم به دست

ايشان بود و در اين بحثى نيست. ولى بعد از ايشان، اين مسأله موجب اختلاف شد و تا به

حال همچنان ادامه دارد. البته اين مسئله اى فقهى نيست; يعنى مباحث فقهى را نبايد با

اين بحث مخلوط كنيد. اين يك مسئله كلامى است و در علم كلام از آن بحث مى كنيم.

يعنى مسئله امامت و رهبرى و جانشينى؟ .

بله، اين ها همه در علم كلام مورد تأمل قرار مى گيرد، تا اين كه به مسائل

عملى،

[1] رئيس مجمع تشخيص مصلحت نظام.