مترادف به كار نبريم، بلكه حتماً بين ديدگاه و انديشه تمايز قائل شويم. وانگهى،

اصولاً به كار بردن واژه «انديشه ها»، به صورت جمع، براى انديشه يك فرد چندان درست

نيست. زيرا فرد نمى تواند بيش از يك انديشه سياسى داشته باشد; حتى اگر در طول عمر

ده ها بار در مبانى نظرى انديشه خود تجديد نظر كرده و يا حتى بعضى مبناها را عوض

كرده باشد. بنابراين وقتى سير تحول انديشه يك انديشمند را مورد بررسى قرار مى دهيم

با يك انديشه ثابت يا متحول روبه رو هستيم و نه انديشه هاى مختلف. بنابراين، حضرت

امام به عنوان يك انديشمند سياسى، انديشه اى دارد كه بارها به صورت طولى متحول شده،

ولى پس از آن كه اسكلت آن بنا شد يك مجموعه بيش نيست. چرا كه انديشه سياسى ماهيتاً

يك مجموعه است و بسيط نيست. لازم مى دانم در همين جا تعريفى كه از انديشه سياسى

دارم عرض كنم. از ديدگاه من، «انديشه سياسى آن دسته از باورهاى فلسفى است كه

مستقيماً به اداره جامعه ارتباط دارد».

حال اجازه مى خواهم در اين بحث از ديدگاه ها، به صورت جمع استفاده كنم و از

انديشه آن حضرت به صورت مفرد. ديدگاه ها را بگذاريم براى نظريه پردازان و

سياستمداران، و انديشه را براى انديشمندان; و رابطه اى به شكل زير برقرار كنيم كه

انديشمندان سياسى انديشه اى دارند و ديگران در فهم انديشه آنان، ديدگاه هايى. با

اين توضيح مى توانم بگويم كه ديدگاه من نسبت به عملكرد سياست خارجى چيزى است كه

وقتى با همان، ديدگاه سياست خارجى را با انديشه سياسى حضرت امام محك مى زنم همخوانى

هاى بسيار مى بينم و در عين حال، بعضى عملكردها را نمى توانم با آن انديشه مطابقت

دهم.

بعضى ويژگى هاى انديشه سياسى آن حضرت تا آنجا كه به سياست خارجى ارتباط مى يابد،

عبارت است از اين كه ايشان،

ـ جامعه را موجود حقيقى مى دانند و نه موجود اعتبارى;

ـ كشور را نيز موجود حقيقى مى دانند و نه موجود اعتبارى;

ـ مليت ها را نه تنها به رسميت مى شناسند، بلكه تعدد آنها را سنت الهى تلقى مى

كنند;

ـ براى مرزها اصالت قائلند، اما فقط به اعتبار مرز، سياست را به داخلى و خارجى

تقسيم نمى كنند;

ـ شكستن حصار كشورها را مثل برداشتن ديوار اتاق ها مى دانند، اما بستن در خانه

را انزواطلبى غيرمعقول و غيراخلاقى دانسته، آن را با سنت هاى الهى در تضاد مى

بينند;

ـ مواهب خداوند را در كل سرزمين ها پراكنده مى بينند و نياز بشر را به يكديگر از