به فرمان امام عصر(عج)، پس از حسين، ابوالحسن على بن محمد منصب نيابت خاص و اداره امور شيعيان را به‌عهده گرفت. تحول مهمّى كه در اين دوره رخ داد توقيعى بود كه از ناحيه امام زمان(عج) صادر شد. اين نامه رحلت قريب الوقوع على‌بن‌محمد را پيش‌گويى مى‌كرد و غيبت كبرا را وعده مى‌داد.

امام مهدى(عج) در پيامى به آخرين نماينده خود به آغاز غيبت كبرا اشاره مى‌كند. آن حضرت خطاب به على‌بن‌محمد مى‌فرمايد: تو تا شش روز ديگر رحلت خواهى كرد. كارهايت را مرتب كن و هيچ‌كس را جانشين خود مساز. اكنون دوره غيبت كامل فرا رسيده است و من، جز با اجازه خداوند متعال ظهور نخواهم كرد. ظهور من پس از گذشت مدتى طولانى و قساوت دل‌ها و پرشدن زمين از ستم و بيداد خواهد بود.

‌ آن حضرت در ادامه توقيع مى‌فرمايد: افرادى نزد شيعيانم مدّعى مشاهده من، به‌عنوان نايب خاص، خواهند شد هركس پيش از خروج سفيانى و صيحه آسمانى چنين ادعايى كند دروغگو است. ولا حول و لا قوة الاّ باللّه العلى العظيم. [1]

وظايف و اقدامات نواب چهارگانه

فعاليت نوّاب خاص، حتى در امور جزئى نيز در شعاع رهنمودهاى امام زمان (عج) انجام مى‌گرفت. مى‌توان اين فعاليت‌ها را در موارد زير خلاصه كرد:

‌ 1. پاسخ به پرسش‌هاى فقهى و مشكلات عقيدتى ; پاسخ به پرسش‌ها و نيز مبارزه علمى با شبهات يكى از حوزه‌هاى فعاليت نايبان چهارگانه بود. مبارزه با انشعاب‌هاى درونى تشيع و در رأس آن‌ها مسأله غلات نيز بخشى از فعاليت آن‌ها به‌شمار مى‌آيد. [2]

‌ 2. رفع ترديدهاى موجود درباره حضرت مهدى (عج) ; تعدادى از توقيعاتى كه اكنون در دست است، درباره اصل مسأله امامت و ولايت آن وجود مقدس است. با توجه به اين‌كه نايبان خاص، بر اثبات وجود امام دوازدهم اصرار داشتند وليكن براى حفظ امنيت امام (عليه السلام) از شيعيان مى‌خواستند درباره شناخت مشخصات آن حضرت اصرار نورزند.

‌ 3. سازمان‌دهى وكلا ; سياست تعيين وكيل به‌منظور اداره امور نواحى مختلف و ايجاد