جز اين نيست كه راه را بر او ببندى; زيرا مى‌دانم تو در دانش و مناظره توانايى...‌. [1]

‌ آنچه اين احتمال را تقويت مى‌كند آن‌است‌كه دربار مأمون تا پيش از شهادت امام، پيوسته محل برگزارى اين مناظره‌ها بود; ولى پس از آن، ديگر اثرى از اين مجالس علمى و بحث‌هاى كلامى ديده نشد.

‌ امام رضا (عليه السلام) كه از قصد مأمون آگاهى داشت، مى‌فرمود: هنگامى‌كه من با اهل تورات به تورات‌شان، با اهل انجيل با انجيل‌شان، با اهل زبور به كتاب‌شان، با ستاره‌پرستان به شيوه عبرانى‌شان، با موبدان به شيوه پارسى‌شان، با روميان به روش خودشان و با اهل‌بحث و گفتوگو به زبان‌هاى خودشان استدلال كرده، همه را به تصديق خود وادار كنم. مأمون درمى‌يابد راه خطا برگزيده است و بى‌ترديد پشيمان خواهد شد...‌. [2]

‌ بدين ترتيب، اين انديشه كه مناظره‌ها براى به زانو درآوردن امام (عليه السلام) و در سطحى وسيع‌تر، تهاجم فرهنگى عليه مكتب اهل‌بيت سامان داده شده بود قوت مى‌گيرد. امام (عليه السلام) از اين موقعيت نيك بهره برد و محافل مناظره نتيجه معكوس داد. وقتى اين محافل در از ميان بردن ابهّت و شخصيت امام (عليه السلام) ناكام‌ماند، مأمون در انديشه حذف فيزيكى امام (عليه السلام) فرو رفت و امام را مسموم ساخت.

امام‌جواد (عليه السلام) پيشواى خردسال

حضرت محمدبن‌على‌الجواد (عليه السلام) به تصريح پيشوايان گذشته و با تعيين امام‌رضا (عليه السلام) عهده‌دار امامت و خلافت خدا در زمين شد. بيش‌تر عمر 25 ساله آن حضرت (عليه السلام) يعنى 17 سال دوران امامت وى با زمامدارى مأمون (218 ـ 203) و معتصم (220 ـ 218) مصادف بود.

هرچند به‌طور طبيعى شكوفايى عقل و جسم انسان مرزى خاص دارد و مردم با رسيدن به آن زمان به كمال جسم و خرد دست مى‌يابند; ولى مانعى ندارد كه خداوند توانا و حكيم اين دوران را براى بعضى از بندگانش كوتاه بسازد چنان‌كه قرآن‌كريم، مستندترين منبع تاريخى، از نبوت حضرت يحيى و عيسى (عليهما السلام) در كودكى خبر مى‌دهد.