مغرب نبوده است، و اگر به گفته آدم دروغگو افطار كند كفّاره هم واجب مى‌شود.

هشتم: اگر در هواى صاف بواسطه تاريكى يقين كند كه مغرب شده، و افطار كند بعد معلوم شود مغرب نبوده است، ولى اگر در هواى ابرى بگمان اينكه مغرب شده افطار كند، بعد معلوم شود مغرب نبوده قضا لازم نيست.

نهم: اگر براى خنك شدن يا بى‌جهت مضمضه كند، يعنى آب در دهان بگرداند، و بى‌اختيار فرو رود، ولى اگر فراموش كند كه روزه است و آب را فرو دهد، يا براى وضو مضمضه كند، و بى‌اختيار فرو رود، قضا بر او واجب نيست.

دهم: اگر با زن خود شوخى كند و بى‌اختيار منى از او بيرون آيد، با اينكه از اوّل قصد نداشته، و عادتاً هم با شوخى كردن منى خارج نمى‌شده به نحوى كه مطمئن بوده كه منى خارج نمى‌شود به احتياط واجب قضا لازم است.

مسأله 1099: اگر غير آب چيز ديگرى در دهان ببرد و بى‌اختيار فرو رود، يا آب را داخل بينى كند، و بى‌اختيار فرو رود قضا بر او واجب نيست.

مسأله 1100: مضمضه زياد براى روزه‌دار مكروه است، و اگر بعد از مضمضه بخواهد آب دهان را فرو برد بهتر است سه مرتبه آب دهان را بيرون بريزد.

مسأله 1101: اگر انسان بداند كه بواسطه مضمضه بى‌اختيار يا از روى فراموشى آب وارد گلويش مى‌شود، نبايد مضمضه كند.

مسأله 1102: اگر در ماه رمضان بعد از تحقيق يقين كند كه صبح نشده و كارى كه روزه را باطل مى‌كند انجام دهد بعد معلوم شود صبح بوده قضا لازم نيست.

مسأله 1103: اگر انسان شك كند كه مغرب شده يا نه نمى‌تواند افطار كند ولى اگر شك كند كه صبح شده يا نه پيش از تحقيق هم مى‌تواند كارى كه روزه را باطل مى‌كند انجام دهد.

احكام روزه قضا

مسأله 1104: اگر ديوانه عاقل شود واجب نيست روزه‌هاى وقتى را كه ديوانه بوده قضا نمايد.