نموده است، آن گاه كه علّت تامّه هر يك از اين تقديرها پديد آمد، پديده از حالت تردّد و شكّ بيرون آمده و بر حكم قضاى الهى، تحقق مى پذيرد.

از اين جا روشن مى شود كه تقدير، مقدّم بر قضاست، همچنان كه در كار مهندسان نيز تقدير، مقدّم بر صنع و ايجاد است. وجود شىء طرّاحى مى گردد، آن گاه ساخته مى شود.

برقى در محاسن از هشام بن سالم و او از امام صادق(عليه السلام) روايت مى كند كه فرمود:«إنّ الله إذا أراد شيئاً قدّره، فإذا قدّره قضاه، فإذا قضاه أمضاه>».[1]

اكنون كه از تقدير و قضاى عينى آگاه شديم، روشن مى شود كه اين نوع تقدير و قطعيت، از جانب خدا مايه جبر نيست، امّا تقدير، آن اندازه گيرى و ظرفيت شىء و خصوصيات جسمانى و روحانى آن است كه طبعاً جاى جبر نيست. تنها نقطه اى كه مى تواند دستاويز جبر باشد قطعيت يافتن وجود پديده از جانب خداست، ولى اين قطعى شدن، به معناى آفريدگارى خدا نيست، بلكه با توجه به علل و معدّات پيشين كه براى پديده علّت كافى است، سبب مى شود كه اراده خدا بر قطعيت پديده تعلق بگيرد، ولى يكى از علل وجود پديده، اختيار فاعل است. با توجه به مختار بودن فاعل، پديده از جانب خدا قطعى مى شود، البته با ويژگى فاعل.