3. تقدير عينى

مقصود از تقدير و قضاى عينى اين است كه خدا وجود هر پديده اى را اندازه گيرى مى كند، آن گاه در شرايط خاصّى وجود آن را ضرورى مى سازد. در جهان آفرينش، هيچ پديده اى بدون اين دو شرط تحقق نمى پذيرد:

1. اندازه گيرى شىء با ويژگى هايى كه در آن هست;

2. ضرورت پيدايش او به هنگام وجود علت تامّه.

لذا امام موسى بن جعفر(عليه السلام) پس از آن كه چهار چيز را علامت ايمان مى شمارد مى فرمايد:

«لا يكون شىء فى السماوات والأرض إلاّ بسبعة وعدّ منها القضاء والقدر>»;[1]

در آسمان و زمين چيزى پديد نمى آيد مگر به وسيله هفت چيز و يكى از آنها، قضا و قدر است.

جهان امكانى، هرگز از تقدير الهى و قضاى او خالى نيست، زيرا همه جهان، از نظر وجود و پيدايش مستند به خدا بوده و به اتكاى او پديد آمده اند و اكنون نيز قائم به اوست. خدا هر موجودى را اندازه گيرى كرده است. ظرفيت امكانات او و همچنين طول و عرض و شكل و هيئت آن، صحّت و بيمارى آن را كاملاً تحديد