پيداست كه «اصابت>» به امورى گفته مى شود كه از «خارج>» به انسان برسد; مثلاً مى گويند: تيرى به او اصابت كرد.

از اين بيان نتيجه مى گيريم كه نبايد «حسنه>» و «سيئّه>» را به معناى افعال بندگان، مانند اطاعت و معصيت تفسير كرد، بلكه بايد آن را با حوادث و رويدادهايى تفسير كرد آن جا كه جهان كه گاهى به زندگى زيبايى مى بخشد و گاهى چهره آن را نازيبا مى سازد.

به خاطر غفلت از معناى «حسنه>» و «سيئه>» اشاعره، با اين آيه بر مخلوق بودن افعال انسان استدلال كرده اند و مى گويند: جمله (قُلْ كُلٌّ مِنْ عِندِ اللهِ)[1]دليل بر اين است كه افعال انسان مخلوق خداست، در حالى كه اين فقره، ناظر به افعال انسان نيست بلكه ناظر به جريان هاى طبيعى است.

رفع توهّم تناقض

اكنون كه از توضيح اين دو واژه فارغ شديم، لازم است به رفع تناقض متوهّم در دو آيه بپردازيم.

درباره آيه نخست كه حسنه و سيئه را از خدا مى داند، بيان روشنى وجود دارد، زيرا مبادى و مقدّمات اين نوع رويداد از خداست و منابع قدرت و منشأ نعمت ها همگى از تدبير خدا سرچشمه مى گيرند، بنابراين صحيح است كه بگوييم فراوانى