نافذ القول معرفى كند. در اين صورت حكومت، برخاسته از اراده خدا خواهد بود، چنان كه جريان در حكومت پيامبر(صلى الله عليه وآله) و امام معصوم از اين قبيل است. خداوند به ما دستور مى دهد كه از پيامبر(صلى الله عليه وآله) اطاعت كنيم چنان كه مى فرمايد:

(يا ايّها الّذين آمنوا أطيعوا الله و أطيعوا الرّسول و أولى الأمر منكم).[1]

«اى افراد با ايمان از خدا و پيامبر او و صاحبان فرمان پيروى كنيد».

مسلّماً آيه ناظر به خواندن نماز و دادن زكات نيست، زيرا پيامبر(صلى الله عليه وآله) در اين موارد، امر و نهى اى ندارد، بلكه در اين مورد بيانگر حكم خداست. مورد آيه در جايى است كه پيامبر(صلى الله عليه وآله) به عنوان يك فرد سياستمدار و حاكم، دستور مى دهد كه مردم به جهاد بروند يا فلان كارى انجام دهند و امثال آن.

حكومت امامان نيز چنان كه حديث غدير و غيره از آن حاكى است، از همين مقوله است. اين افراد مستقيماً از طرف خدا تعيين مى شوند.

2. در جايى كه از جانب خدا فرد معينى براى حكومت معرفى نشود ولى خصوصيات حاكم به صورت كلى بيان گردد; حكومت فردى كه واجد اين خصوصيات باشد، مورد رضاى خدا خواهد بود.

و در حقيقت، هر دو قسم جنبه تنصيصى دارد، ولى اوّلى تنصيص بر اسم و دومى تنصيص بر اوصاف و ويژگى هاست، چنان كه در غيبت امام معصوم، شيوه حكومت از قسم دوم است، زيرا اوصاف حاكم اسلامى در روايات وارد شده كه از آن به «فقيه جامع الشرايط» تعبير مى شود، بنابراين حكومتى كه زير نظر چنين فردى تشكيل گردد، حكومت اسلامى بوده و مورد رضاى حق خواهد بود.