شدن گنج» وجود ندارد و چون چنين رابطه اى نيست، پس پيدايش اين پديده نمى تواند تحت ضابطه و قاعده اى درآيد.

نتيجه اين كه علت نداشتن، مطلبى است و كلى نبودن و تحت ضابطه نبودن مطلب ديگرى است.

و به تعبير فلسفى: «پديده، لازمه نوع آن علت نيست (يعنى هر چاه كندن ما را به گنج نمى رساند) هر چند لازمه شخص اين حفر در آن نقطه خاصى، كه قبلا گنجى در آن جا پنهان شده است، مى باشد».

تفسير حوادث تاريخى از طريق تصادف به همين معناست. در تفسير شروع جنگ هاى بين الملل اوّل، مورخان مى نويسند كشته شدن وليعهد كشور «بلژيك» سبب شد كه اين نبردها آغاز شود، يعنى يك اتفاق كوچك و قتل يك شاهزاده، سبب پيدايش يك چنين فاجعه عالمى شد در اين جا به اكر بردن لفظ تصادف، مانعى نخواهده داشت البته به همان معنايى كه گفته شد يعنى تحت شرايط خاصى كه آتش جنگ از اين جرقه شعلهور گرديد در حالى كه چنين امرى يك ضابطه كلى و دائمى نيست. در جهان وليعهدهاى زيادى كشته شده اند در حالى كه آب از آب تكان نخورده و چنين فاجعه عالمى پديد نيامده است.

البته بدن شك شرايط و نابسامانى هاى زيادى از نظر سياسى و اقتصادى و تضادهاى ايدئولوژيكى، زمينه اصلى را تشكيل مى داده، و اين تنها يك جرقه بوده است در يك انبار باروت