پس از درگذشت پيامبر، فضاى سياسى مدينه با تثبيت خلافت ابوبكر، بعد از بحران، به آرامش گراييد. ابوبكر كه زمام امور را به دست گرفته بود، در اجراى فرمان پيامبر (اعزام سپاه اسامه) كاملاً دو دل بود، از اين رو با گروهى از صحابه مشاوره كرد، هركدام نظرى دادند كه او را قانع نساخت، سرانجام با امام به مشاوره پرداخت، امام او را بر اجراى دستور پيامبر تشويق كرد و افزود: اگر نبرد كنى پيروز خواهى شد. خليفه از تشويق امام، خوشحال شد و گفت: فال نيكى زدى و به خير بشارت دادى.[1] ابوبكر به دنبال اين گفتوگو، لشكر اسامه را روانه ساخت. اسامه در سرزمين روم به سپاه دشمن حمله كرد و آنان را شكست داد و گروهى را اسير كرد و قاتل پدرش را كشت و با فتح و پيروزى درخشان به مدينه باز گشت.[2]

ب. جنگ نهاوند

امام در دوران خليفه دوم نيز مشاور مهم و گرهگشاى بسيارى از مشكلات سياسى و علمى و اجتماعى خليفه بود. اينك به يك نمونه از مواردى كه خليفه دوم از فكر امام در مسائل سياسى استفاده كرده است، اشاره مى كنيم:

درسال چهارده هجرى در سرزمين «قادسيه» نبرد سختى ميان سپاه اسلام و نظاميـان ايـران رخ داد كه سـرانجـام فتـح و پيــروزى از آنِ مسلمانان گرديد و «رستم فَرّخ زاد» فرمانده كل قواى ايران ـ با گروهى به قتل رسيد. با اين پيروزى، سراسر عراق زير پوشش نفوذ سياسى و نظامى اسلام در آمد و «مدائن» كه مقرّ حكومت سلاطين ساسانى بود، در تصرف مسلمانان قرار گرفت و سران سپاه ايران به داخل كشور عقب نشينى كردند. مشاوران و سران نظامى ايران بيم آن داشتند كه سپاه اسلام كم كم پيشروى كند و سراسر كشور را به تصرف خود در آورد. براى مقابله با چنين حمله خطرناكى، «يزدگرد» پادشاه ايران، سپاهى يكصد