البته همه اسرار غيبت بر ما روشن نيست، ولى شايد نكته اى كه گفتيم، رمز اساسى غيبت باشد. در روايات ما، در زمينه علل و اسباب غيبت، روى سه موضوع تكيه شده است:

الف . آزمايش مردم

چنان كه مى دانيم يكى از سنت هاى ثابت الهى، آزمايش بندگان و انتخاب صالحان و گزينش پاكان است. صحنه زندگى همواره صحنه آزمايش است تا بندگان از اين راه در پرتو ايمان و صبر و تسليم خويش، در پيروى از اوامر خداوند، تربيت يافته و به كمال برسند و استعدادهاى نهفته آنان شكوفا گردد.

در اثر غيبت حضرت مهدى، مردم آزمايش مى شوند: گروهى كه ايمان استوارى ندارند، باطنشان ظاهر مى شود و دستخوش شك و ترديد مى گردند و كسانى كه ايمان در اعماق قلبشان ريشه دوانده است، به سبب انتظار ظهور آن حضرت و ايستادگى در برابر شدائد، پخته تر و شايسته تر مى گردند و به درجات بلندى از اجر و پاداش الهى نائل مى گردند.

امام موسى بن جعفر(عليه السلام) فرمود: هنگامى كه پنجمين فرزندم غايب شد، مواظب دين خود باشيد، مبادا كسى شما را از دين خارج كند. او ناگزير غيبتى خواهد داشت، به طورى كه گروهى از مؤمنان از عقيده خويش برمى گردند. خداوند بهوسيله غيبت، بندگان خويش را آزمايش مى كند...[1]

از سخنان پيشوايان اسلام بر مى آيد كه آزمايش بهوسيله غيبت حضرت مهدى، از سخت ترين آزمايش هاى الهى است[2]. و اين سختى از دو جهت است:

1. از جهت اصل غيبت، كه چون بسيار طولانى مى شود بسيارى از مردم دستخوش شك و ترديد مى گردند. برخى در اصل تولد و برخى ديگر در دوام