گفتيم، علل شكست اين نهضت ها و قيام ها را از يك سو بايد در ضعف رهبرى و فرماندهى اين نهضت ها جستوجو كرد و از سوى ديگر در طرفداران و ياران اين رهبران. رهبران نهضت ها نوعاً داراى برنامه صحيح و كاملى نبودند و نابسامانى هايى در كار آن ها وجود داشت و از سوى سوم قيام آن ها صد درصد رنگ اسلامى نداشت و از اين جهت معمولاً مورد تأييد امامان زمان خود قرار نمى گرفتند.

البته گروهى از ياران و طرفداران اين قيام ها مردمى مخلص و شيعيان واقعى بودند كه تا سرحد مرگ براى اهداف عالى اسلامى مى جنگيدند، ولى تعداد اين دسته كم بود و غالب مبارزين كسانى بودند كه اهداف اسلامى روشنى نداشتند، بلكه در اثر ظلم و ستمى كه بر آنان وارد مى شد، ناراحت شده و در صدد تغيير اوضاع برآمده بودند. اين گروه، در صورت احساس شكست و يا احتمال مرگ، رهبر خود را تنها گذاشته، از اطراف او پراكنده مى شدند.

چنان كه اشاره شد، اگر بسيارى از اين انقلاب ها مورد تأييد امامان قرار نمى گرفت، يا به اين دليل بود كه صد درصد اسلامى نبودند و در اهداف آن ها و رهبرانشان انحراف هايى مشاهده مى شد و يا طراحى و برنامه ريزى آن ها طورى بود كه شكستشان قابل پيش بينى بود، لذا اگر امام آشكارا آن ها را تأييد مى كرد، در صورت شكست قيام، اساس تشيع و امامت و هسته اصلى نيروهاى شيعه در معرض خطر قرار مى گرفت.

فعاليت هاى مخفى امام

آن گونه كه جدول مدت حكومت خلفاى عباسى نشان مى دهد، از ميان آنان متوكل از همه بيش تر با امام هادى معاصر بوده است; از اين رو موضع گيرى او را در برابر امام ذيلاً توضيح مى دهيم: