اهميت اين مسئله آن گاه روشن تر مى شود كه بدانيم وسعت كشور اسلامى در عصر هارون و مأمون به آخرين حد خود رسيده بود، به طورى كه بعضى از مورخان معروف، تصريح كرده اند در هيچ عصر و زمان، چنان حكومت گسترده اى در جهان وجود نداشت ( تنها وسعت كشور اسكندر كبير را با آن قابل مقايسه مى دانند).

در آن زمان كشورهاى زير همه در قلمرو اسلام قرار داشت:

ايران، افغانستان، سند، تركستان، قفقاز، تركيه، عراق، سوريه، فلسطين، عربستان، سودان، الجزاير، تونس، مراكش، اسپانيا (اندلس) و به اين ترتيب مساحت كشورهاى اسلامى در عصر عباسيان بدون محاسبه اسپانيا برابر با مساحت تمام قاره اروپا بود يا بيش تر![1]

طبيعى است كه فرهنگ پيشين اين كشورها به مركز اسلام نفوذ مى كرد و اين نفوذ، مايه اختلاط و آميختگى آن ها با انديشه و فرهنگ اصيل اسلامى بود، درحالى كه غثّ و سمين (درست و درست) و سره و ناسره در آن فرهنگ ها با هم مخلوط بود.

انگيزه اصلى مأمون براى تشكيل جلسات مناظره

مأمون پس از تحميل مقام وليعهدى بر امام على بن موسى الرضا(عليه السلام)در خراسان جلسات گسترده بحث و مناظره تشكيل داد و از اكابر علماى زمان، اعم از مسلمان و غيرمسلمان، به اين جلسات دعوت كرد.

بى شك پوشش ظاهرى اين دعوت، اثبات و تبيين مقام والاى امام(عليه السلام) در