نُوّاب حـجّ

يكى از افتخارات على بن يقطين در تاريخ، اين است كه همه ساله عده اى را به نيابت از طرف خود، به زيارت خانه خدا مى فرستاد و به هركدام ده تا بيست هـزار درهم مى پرداخت[1]. تعداد اين عده در سال بالغ بر 150 نفر و گاهى بالغ بر 250 و يا 300 نفر مى شد.[2]

اين عمـل، با توجه به اهميت و فضيلت خاص عمل حـج در آيين اسلام، بى شك نمودار ايمان و پارسايى ويژه على بـن يقطيـن به شمار مى رود، ولى با در نظر گرفتن تعداد قابل توجه اين عده و نيز با نگرش به مبالغ هنگفتى كه على به آنان مى پرداخته، مسئله، عمق بيش ترى پيدا مى كند.

اگر از گروه نايبان حج و مبلغى كه به آن ها پرداخت مى شد، ميانگين بگيريم و مثلاً تعداد آنان را 200 نفر در سال، و مبلغ پرداختى را ده هزار درهم بگيريم، جمعاً مبلغى در حدود دو ميليون درهم را تشكيل مى دهد.

از طرف ديگر، اين مبلغ كه هر سال پرداخت مى شد، مسلماً گوشه اى از مخارج ساليانه على بن يقطين و از مازاد هزينه هاى جارى و باقيمانده پرداخت حقوق مالى مثل زكات و خمس و ساير صدقات مستحبى و بخشش ها و امثال اين ها بوده است.

با اين حساب تقريبى، جمع عوايد على بن يقطين چه مقدار مى بايست باشد تا كفاف اين مبالغ را بدهد؟

در ميان دانشمندان شيعه ظاهراً «مرحوم شيخ بهائى» نخستين كسى است كه به اين مسئله توجه پيدا كرده است. او نكته لطيف اين مطلب را چنين بيان مى كند: گمان مى كنم امام كاظم(عليه السلام) اجـازه تصرف در خراج و بيت المال مسلمانان را به علـى بـن يقطيـن داده بود و علـى از اين امـوال، به عنوان اجرت حج، به شيعيان