نموده اند، اما نيم رخ ديگر را وارونه نشان داده اند، در حالى كه لازمه يك بررسى تحقيقى و بى طرفانه اين است كه تمام جوانب شخصيت و رفتار فرد مورد بررسى قرار گيرد.

نيرنگ هاى هـارون و تظاهر او به دين دارى

چنان كه در چند صفحه پيش گفتيم با آن كه زمام داران اموى و عباسى در منحرف ساختن حكومت اسلامى از محور اصلى خود، و جبهه بندى در برابر خاندان پيامبر، باهم مشترك بودند، ولى اين تفاوت را داشتند كه خلفاى اموى به استثناى معاويه و يكى دو نفر ديگر ـ چندان ارتباطى با رجال و دانشمندان دينى نداشتند و در كار آنان زياد مداخله نمى كردند، بلكه بيش تر به امور سياسى از قبيل سركوب ساختن نهضت هاى داخلى، فتوحات خارجى، تنظيم امور مالى كشور و امثال اين ها مى پرداختند و علما و دانشمندان اسلامى را غالباً ـ به حال خود وا مى گذاشتند، از اين رو حكومت آنان از وجهه دينى برخوردار نبود.

ولى هنگامى كه بساط حكومت امويان برچيده شد و عباسيان روى كار آمدند، قضيه برعكس شد: حكومت رنگ دينى به خود گرفت، كوشش براى بهره بردارى از عوامل مذهبى به نفع حكومت آغاز گرديد و تظاهر به دين دارى و ارتباط و تماس با رجال و دانشمندان اسلامى، مخصوصاً در زمان خلفاى 2نخستين عباسى، رواج يافت.

علت اين امر آن بود كه عباسيان نمى خواستند تنها به عنوان زمام دار سياسى شناخته شوند، بلكه مى خواستند در عين زمام دارى، وجهه دينى و رنگ مذهبى نيز به خود بگيرند تا از اين رهگذر، از احترام در افكار عمومى برخوردار
گردند.[1]