و قدرت به وجود آيد يا با زور از بين برود، ناگزير از راه عوام فريبى وارد شده با نقشه هاى مزوّرانه براى كسب نفوذ معنوى تلاش مى كردند.

البته در اين زمينه، عباسيان برحسب ظاهر، برگ برنده اى در دست داشتند كه امويان فاقد آن بودند وآن عبارت از خويشاوندى و قرابت با خاندان پيامبر اسلام(صلى الله عليه وآله)بود. بنى عباس كه از نسل عموى پيامبر اسلام(صلى الله عليه وآله) (عباس بن عبدالمطلب) بودند، از انتساب خود به خاندان رسالت بهره بردارى تبليغاتى نموده، خود را وارث خلافت معرفى مى كردند.[1]

لكن با اين حال، حربه تبليغاتى آنان در برابر پيشوايان بزرگ شيعه كُند بود، زيرا اولاً در موضوع خلافت، مسئله وراثت مطرح نيست، بلكه آن چه مهم است، شايستگى و عظمت و پاكى خود رهبر و پيشوا است.

ثانيـاً بـر فـرض ايـن كه وراثت در ايـن مسئلـه دخيـل باشـد، بـاز فـرزنـدان اميـرمـؤمنـان(عليه السلام)بـر ديگـران مقـدم بـودند، زيرا قرابت نـزديك ترى با پيـامبر(صلى الله عليه وآله)داشتند.

پيشوايان بزرگ شيعه، كه هم شايستگى شخصى و هم انتساب نزديك به پيامبر(صلى الله عليه وآله)داشتند، همواره مورد احترام و توجه مردم بودند و با تمام تلاشى كه زمام داران اموى و عباسى براى كسب نفوذ معنوى به عمل مى آوردند، باز عملاً كفه ترازوى محبوبيت عمومى، به نفع پيشوايان بزرگ دينى سنگينى مى كرد.

حكومت بر «دل»ها

اين موضوع در ميان خلفاى عباسى، بيش از همه، در زمان هارون جلوه گر بود. هارون كه با آن همه قدرت و توسعه منطقه حكومت، احساس مى كرد هنوز دل هاى مردم با پيشواى هفتم «موسى بن جعفر(عليه السلام)» است، از اين امرسخت رنج