مشبهه، متصوفه، مجسمه، تناسخيه و امثال اين ها پديد آمده بودند كه هركدام عقايد خود را ترويج مى كردند.

از اين گذشته، در زمينه هريك از علوم اسلامى نيز در ميان دانشمندان آن علم، اختلاف نظر پديد مى آمد، مثلاً در علم قرائت قرآن، تفسير، حديث، فقه، و علم كلام[1] بحث ها و مناقشات داغى در مى گرفت و هر كس به نحوى نظر مى داد و از عقيده اى طرفدارى مى كرد.

دانشگاه بزرگ جعفـرىامام صادق(عليه السلام) با توجه به فرصت مناسب سياسى كه به وجود آمده بود و با ملاحظه نياز شديد جامعه و آمادگى زمينه اجتماعى، دنباله نهضت علمى و فرهنگى پدرش امام باقر(عليه السلام) را گرفت و حوزه وسيع علمى و دانشگاه بزرگى به وجود آورد و در رشته هاى مختلف علوم عقلى و نقلى آن روز، شاگردان بزرگ و برجسته اى همچون: هشام بن حكم، محمد بن مسلم، ابان بن تغلب، هشام بن سالم، مؤمن طاق، مفضّل بن عمر، جابر بن حيّان و... تربيت كرد كه تعداد آن ها را بالغ بر چهارهزار نفر نوشته اند.[2]

هريك از اين شاگردان شخصيت هاى بزرگ علمى و چهره هاى درخشانى بودند كه خدمات بزرگى انجام دادند. گروهى از آنان داراى آثار علمى و شاگردان متعددى بودنـد. بـه عنـوان نمـونـه «هشـام بـن حكـم» سى و يك جلـد كتـاب[3]