بيش از صحابه ديگر پيامبر، از آن حضرت حديث ياد گرفته اى؟ او پاسخ داد: هرگاه از پيامبر از امرى مى پرسيدم، مرا خبر مى داد و اگر خاموش مى شدم او آغاز سخن مى كرد.[1] بدين گونه پيامبر املا مى كرد و على(عليه السلام) آن ها را مى نوشت و به تدريج به صورت كتاب تدوين شده در آمد. اين كتاب، از مواريث نبوت و خصائص امامت و شامل احاديث فقهى و غير فقهى بوده و در اختيار ائمه قرار داشته و از منابع علوم ويژه آن ها به شمار مى رفته است.

روزى «حكم بن عتيبة» كه از دانشمندان و فقهاى مشهور آن زمان بود[2]، آن كتاب را نزد امام باقر(عليه السلام) ديد، وى در مسئله اى با حضرت باقر اختلاف نظر پيدا كرده بود، حضرت آن كتاب را به وى نشان داده حديث مربوط به مسئله مورد اختلاف را در آن، به وى ارائه كرد و فرمود: اين، خط على و املاى رسول خدا است.[3] احاديث اين كتاب از طريق ائمه و روات آن ها، به دست محدثان متقدم شيعه رسيده و در كتب اربعه و نيز بعدها در وسائل الشيعه، نقل شده و از آن به عنوان «كتاب على» ياد شده است.[4]

از صحابه پيامبر غير از على(عليه السلام)، ابورافع; يكى از دوستداران على كه در عصر خلافت آن حضرت، منشى او شد، كتابى به نام «السنن والأحكام والقضايا» نوشت و احكام و سنن مخصوص در أبواب مختلف فقه اسلامى مانند نماز، روزه، زكات، حج، و مراجعات را گرد آورد.[5] اگر ما اين كتاب را نخستين كتاب حديث (بعد از كتاب على(عليه السلام)) بدانيم كه توسط يكى از صحابه تدوين شده، مى توانيم آن