5. نشر احكام وآثار تربيتى و اخلاقى

يكى ديگر از ابعاد مبازره پيشواى چهارم با مظالم و مفاسد عصر خويش، نشر احكام اسلام و تبيين مباحث تربيتى و اخلاقى بود. امام در اين زمينه گام هاى بلند و بزرگى برداشته به طورى كه دانشمندان را به تحسين و اعجاب واداشته است، چنان كه دانشمند بزرگ جهان تشيع، شيخ «مفيد»، در اين زمينه مى نويسد:

«فقهـاى اهـل تسنُّن بـه قدرى علـوم از او نقل كرده اند كـه به شمارش نمى گنجد، و مواعظ و دعاها و فضائل قرآن و حلال و حرام به حدى از آن حضرت نقل شده است كه در ميان دانشمندان مشهور است، و اگر بخواهيم آن ها را شرح دهيم، سخن به درازا مى كشد...».[1]

نمونه اى از تعاليم تربيتى و اخلاقى كه از امام چهارم به يادگار مانده، مجموعه اى به نام «رسالة الحقوق» است كه امام طى آن، وظايف گوناگون انسان را، چه در پيشگاه خدا و چه نسبت به خويشتن و ديگران، بيان نموده است. امام اين وظايف را كه بالغ بر پنجاه حق است، ابتداءاً به صورت اجمال و سپس به نحو تفصيل بر شمرده است .[2]

رسالة الحقوق، كه توسط محدثان نقل و در كتب حديثى ما ضبط شده است، بارها جداگانه چاپ و چندين شرح و ترجمه برآن نوشته شده است.

فهرست حقوقى كه امام بيان نموده بدين شرح است:

1. حق خدا، 2. حق نفس انسان، 3. حق زبان، 4. حق گوش، 5. حق چشم، 6.حق