شخص- اين ابصار با اين بزرگى را درك مى‌كند- .

پاسخ- بيان گذشته ما متكى به انكار اين حقايق علمى نبوده- بلكه سخن ما متوجه هدف ديگرى است- و آن اينست كه مدرك ما- به ضميمه روابط تصديقى و فكر نامبرده- يك واحد را تشكيل داده و چيزى را بوجود مى‌آورد- كه بقول اشكال كننده پندار است- و اين پنداشته ما با خواص عمومى ماده تطبيق نمى‌كند- در عين حال كه پديده‌اى كه در نقطه زرد يا مغز است- داراى خواص مادى است- .

گذشته از اينكه همين روابط تصديقى- اين او است اين چنان است- قابليت انقسام را ندارد- و اگر چنانچه يك خاصه مادى و جايگير در مغز بود- و با انقسام مغز منقسم بود- و از اين روى اين خصوصيات را به اشعه مجهوله- يا امواج نامرئى نيز نسبت نمى‌توان داد- زيرا بالاخره همه مادى بوده و حكم ماده را دارند

اشكال [دوم]

ما در مورد خط و سطح- و جسم خواص ماده را نمى‌بينيم- و نديدن غير از نداشتن است- گاهى كه خط و سطح و جسم را متصل واحد مى‌بينيم- اجزاء ماده را ديده و فواصل خلاء را نمى‌بينيم- نه اينكه ديده باشيم فواصل نيست آنگاه مى‌پنداريم- چيزهائى بى خواص ماده موجود شده‌اند- .

نموده- و مطابق خاصيت مخصوص عدسيها- در نقطه معين تصويرى از نور ايجاد مى‌نمايد- و آن نقطه عبارت است از نقطه مخصوصى در شبكيه- بنام نقطه زرد كه تصوير در آنجا واقع مى‌شود- .

خواننده محترم مى‌داند كه نظريه جديد در باب ابصار- هر چند دو نظريه معروف بالا را باطل مى‌كند- اما نظريه صدر المتالهين راجع به اينكه- اينگونه اعمال طبيعى و فيزيكى- حقيقت ابصار را نمى‌تواند توجيه كند- بقوت خود باقى است- جوابى كه در متن به اشكال داده شده روى اين نظريه است