طبيعى در حاسه خطائى نيست- زيرا اين مرتبه واجد شرايط گفته شده نيست- .

عضو حساس موجود زنده در اثر تماس- و برخورد ويژه‌اى كه با جسم خارج- از خود پيدا مى‌كند از وى متاثر شده- و چيزى از واقعيت خواص جسم وارد عضو گرديده است- و پس از تصرفى كه عضو حساس- با خواص طبيعى خود در وى مى‌كند اثرى پيدا مى‌شود- كه به منزله مجموعه‌اى است- نه خود مجموعه مركب از واقعيت خاصه جسم- و اين همان سخنى است كه گفتيم- حواس به ماهيت خواص نائل مى‌شوند- و واقعيت خاصه عضوى- و در اين پديده هيچگونه حكمى موجود نيست- و در نتيجه صواب و خطائى نيز موجود نخواهد بود- مثلا چشم در اثر تماس ويژه‌اى- كه با اجسام خارج مى‌گيرد اشعه‌اى وارد چشم شده- و با خواص هندسى و فيزيكى چشم آميزش يافته- و در نقطه زرد مستقر مى‌گردد البته روشن است- كه در وى خطا و صوابى نيست- .

پس از اين و در مرتبه دويم- قوه ديگرى همين پديده مادى را ادراك مى‌كند- و البته به همان نحو كه مستقر شده- با خواص فيزيكى و هندسى وى ادراك مى‌كند- و در ميان اجزاء وى به شماره نسبى كه پيدا مى‌شود- حكمهائى از جهت بزرگى و كوچكى- و جهت و حركت و غيره مى‌نمايد- مثلا در مثال فوق روشنائى كه در نقطه زرد استوار شده- داراى اجزائى كه هر يك رنگ مخصوصى پيدا كرده- و شكل هندسى ويژه‌اى دارد- و نسبتى از قبيل بزرگى و كوچكى- و دورى و نزديكى و جهت- و حركت بوجود آورده ادراك مى‌شود و البته احكامى به شماره تركيباتى- كه از مدركات بعمل مى‌آيد انجام مى‌گيرد- اين جزء بزرگتر است از آن جزء- و اين سوى صورت سفيد است- و آن سرخى دور است- و اين مجموع متحرك است- و در اين