و عدم مطابقت مى‌بينيم- مانند اين كه يك متر طول مطابق است با يك متر طول- ولى اين حال ميان يك متر طول و نقطه هندسى- كه هيچ گونه امتداد ندارد موجود نيست- در ميان افكار و ادراكات نيز- است غلط- و در عين اينكه حقيقت است خطا- و در عين اينكه راست است دروغ بوده باشد- .

بطلان اين ادعا از بطلان ادعاى سوفسطائيان- اگر واضحتر نباشد مخفى‌تر نيست- زيرا اين ادعا مستقيما مبتنى بر- انكار اصل عدم تناقض است- و اين اصل بمفهوم فلسفى آن بديهى‌ترين بديهيات است- و حتى از وجود دنياى خارج- كه ايده‌آليستها منكرند بديهى‌تر است- ما بعد در جاى خود جميع شبهات كودكانه ماديين را- در مورد اين اصل متعرض خواهيم شد- بر همه كس حتى بر يك طفل دبستانى روشن است- كه يك حكم يك قضيه يك جمله يا راست است يا دروغ- يا صحيح است يا غلط شق ثالث ندارد- حتى آنكه خود طرفداران اين مسلك- در عين اينكه براى يك چيز مدعى مى‌شوند- هم صحيح است و هم غلط- گاهى مجبور مى‌شوند از مطلب خارج شده- و فرضيه‌ها را عنوان كرده پاى يك جزء صحيح- و يك جزء ديگر غلط را به ميان بكشند- .

در اينجا ابتداء كلمات ماديين را- در اين زمينه كه براى خواننده محترم- خالى از تفريح نخواهد بود نقل مى‌كنيم- و سپس بعلت پيدايش اين نظريه- براى آنها اشاره مى‌كنيم- .

ژرژ پوليتسر در اصول مقدماتى فلسفه- آنجا كه قانون سوم ديالكتيك- قانون تضاد را بيان مى‌كند- مى‌گويد از نظر متافيزيك صحيح صحيح است- غلط غلط است و حال آنكه ديده شده كه مى‌گوييم- باران گرفت و بسا شده- كه حرف ما تمام نشده باران مى‌ايستد- اين جمله ما در وقت شروع صحيح بود- و بعدا تبديل به اشتباه شده است- علوم نمونه‌هاى چندى را بما نشان مى‌دهد- قوانينى كه سالهاى متمادى- بعنوان حقيقت شناخته مى‌شده- در يك آن بموازات پيشرفتهاى علمى- بصورت خطا در آمده است - .

دكتر ارانى در ذيل بيان اصل نفوذ ضدين صفحه 52 مى‌گويد- يك فكر تمرين نكرده به آسانى نمى‌تواند درك كند- چطور مى‌توان حركت و سكون وجود و عدم- جسمى و روحى غلط و صحيح و غيره را متحد كرد- ولى اندك تمرين و توجه براى اشخاصى- كه ميل بطبقات طرفدار ديالكتيك