اسم الکتاب : اصول فلسفه و روش رئاليسم المؤلف : العلامة الطباطبائي الجزء : 1 صفحة : 190
شده- و گر نه قهرا يك علم ثابت- غير متغير را مستلزم خواهد بود- زيرا در اين صورت همين قضيه- فكر ثابت نداريم با تغير و تبدل خود- جاى خود را بيك قضيه ثابت و غير متغير بايد بدهد- .
يعنى اينكه تاريخچه گذشته و وضع حاضر آنرا- در تحت تاثير اجزاء مجاور همزمان بدست آوريم- و چون هر شىء با ساير اشياء روابط بى نهايت زياد دارد- پس شناختن حقيقى يا حقيقت- تدريجا مراحلى طى مىكند- و با كشف روابط بيشترى كاملتر مىشود- و هر يك از اين مراحل- نسبت به مرحله قبل از خودش حقيقت- و نسبت به مرحله بعد از خودش خطا است- پس حقيقت بمعناى كثير المطابقه- و خطا بمعناى كثير المغايره خواهد بود- پس حقيقت يعنى شناختن حقيقى اشياء- متحول و متكامل است- .
پاسخ طريقه شناختن حقيقى- بعد از اين در مقاله پنجم- با توجه به گفتههاى ماديين بيان خواهد شد- در اينجا مربوط بمطلب خودمان همين قدر مىگوييم- بفرض اينكه طريقه شناختن حقيقى- تعيين روابط هر شىء با ساير اشياء باشد- و بفرض اينكه روابط هر شىء- با ساير اشياء بى نهايت باشد- مدعاى ماترياليسم ديالكتيك بدست نمىآيد- زيرا مدعاى ماترياليسم ديالكتيك - چنانكه كرارا گفته شده اينست- كه حقيقت همواره غير مشخص- و داراى تغيير تكاملى است- و حال آنكه بيان فوق اينطور نتيجه مىدهد- كه شناختن حقيقتى عبارت است از مجموع كشف- روابط بى نهايت شىء با ساير اشياء- و البته هر يك از كشف رابطهها خود يك حقيقتى است- كه عارض ذهن ما شده- و كشف رابطه ديگر خود يك حقيقت ديگرى است- نه اينكه همان كشف رابطه اولى- تغيير و تكامل پيدا كرده است- و بعبارت روشنتر شناختن يعنى- اطلاع بر حالات يك شىء- و البته ممكنست اطلاع شخص راجع بيك چيز- ابتداء محدود باشد بعد اطلاعات ديگرى اضافه شود- و معلومات شخص راجع به آن شىء توسعه پيدا كند- ما سابقا روشن كرديم كه توسعه تدريجى معلومات- ربطى به تغيير و تكامل حقيقت ندارد- .
راه چهارم يك مطالعه اجمالى- در تاريخ علوم روشن مىكند كه علوم- در حال تحول و تكامل مىباشند- هيچيك از رشتههاى علوم و فلسفه- بيك حال باقى نمانده بتدريج كاملتر شدهاند- ما ميدانيم قوانين علمى كه امروز- بشر آنها را در علوم برسميت مىشناسد- با قوانين علمى هزار سال قبل فرق دارد- منطقى كه امروز بكار مىبرد- غير از منطق هزار سال پيش است- فلسفه امروز
اسم الکتاب : اصول فلسفه و روش رئاليسم المؤلف : العلامة الطباطبائي الجزء : 1 صفحة : 190