پاره‌اى از حقايق جهان- ميتواند نائل شود علم كل نصيب كسى نخواهد شد- اما كانت مى‌گويد دست بشر- از رسيدن به حقايق جهان بكلى كوتاه است- .

بعبارت اخرى قدما نظر بعجز بشر از لحاظ كميت داشتند- و كانت نظر به عجز بشر از لحاظ كيفيت دارد- و بين اين دو فرق بسيار است- پس از كانت نيز دانشمندان بسيارى آمده‌اند- و آراء و عقايدى در باب ارزش معلومات- اظهار داشته‌اند ولى چيزى زيادتر از آن مقدار كه- در ضمن بيان اشخاص نامبرده نقل كرديم ندارند- و هر كس به وجه مخصوص و طريقت خاصى وارد شده- و نتيجه همان است كه تا كنون گفته شد

نظريه هانرى بركسن

در اينجا نظريه هانرى بركسن [1](1859 1941)دانشمند- عارف مشرب فرانسوى را نمى‌توان از نظر دور داشت- وى نيز بيك نوع فلسفه جزمى- مقرون به عرفانى معتقد است- و همان عقيده را كه دكارت و ديگران در باره حس داشتند- و مى‌گفتند حواس وسيله كشف حقيقت نيست- بلكه فقط وسيله ارتباط عملى- پيدا كردن با عالم خارج است- بركسن در باره عقل دارد- وى مى‌گويد حس و عقل هيچيك وسيله كشف حقيقت نيستند- وسيله كشف حقيقت يك قوه ديگرى است- كه مى‌توان آنرا قوه درون بينى يا شهود باطنى خواند- و هم آنكه او را عالى‌ترين مراتب عقل ناميد- بركسن مى‌گويد انسان با يكنوع تفكر در خود- و شهود درونى نفس بحقيقت مطلق راه مى‌يابد- و به فلسفه اولى كه عهده‌دار تبيين حقائق مطلقه است- تنها از اين راه مى‌توان رسيد- .

[جمع بندى]

در خاتمه توضيح اين نكته لازم است- كه ارزش معلومات را از دو جنبه- مى‌توان مورد نظر قرار داد از جنبه نظرى و از جنبه عملى- .

بيان ارزش معلومات از جنبه نظرى- يعنى تحقيق اينكه آيا مدركات- و معلومات ما عين واقع و نفس الامر است- كه در ذهن ما پيدايش يافته يا غير آن- .

توجه فلاسفه در مبحث ارزش معلومات- باين قسم از ارزش است و اين قسم از ارزش است- كه قاطبه دانشمندان جديد از دكارت به بعد- از محسوسات نفى كرده‌اند- و گفته‌اند حس وسيله كشف حقيقت نيست- .

و اما ارزش عملى يعنى تحقيق اينكه- هر چند معلومات ما حقيقت را بر ما كشف نمى‌كند- اما اينقدر هست كه در عمل ما را هدايت مى‌كند- يعنى