اسم الکتاب : فرهنگ قرآن المؤلف : امامی، عبدالنبی الجزء : 1 صفحة : 68
یک
چیز را در نظر میگرفتند و آن رضای حق تعالی بود، آنهم از روی خلوص بدون
هرگونه شایبه دنیوی. لذا این احسان، بعد دیگری از احسان را روشن میکند، و
آن پیروی از مهاجرین و انصار پیشیگیرنده است، بهگونهای که براساس رضای
حق و از روی خلوص محض باشد.
8. الف- احسان محور اصلی فضیلت
«إِنَّ اللَّهَ یَأْمُرُ بِالْعَدْلِ وَ الْإِحْسانِ وَ إِیتاءِ ذِی
الْقُرْبی وَ یَنْهی عَنِ الْفَحْشاءِ وَ الْمُنْکَرِ وَ الْبَغْیِ
یَعِظُکُمْ لَعَلَّکُمْ تَذَکَّرُونَ.» [1] این آیه شریفه، مراتب فضیلت
اخلاقی احسان و جلوههایی از آن را برشمرده است. در اینجا در قالب اثبات یا
نفی به تدبّر در آن میپردازیم: خدای متعال به عدالت، احسان و بخشش به
خویشاوندان، امر میفرماید: «إِنَّ اللَّهَ یَأْمُرُ بِالْعَدْلِ وَ
الْإِحْسانِ وَ إِیتاءِ ذِی الْقُرْبی » عدالت، فضیلتی است لازم، و سبب
دوام و بقای جریان امور اجتماعی و فردی میگردد و احسان، فضیلتی است برتر
از عدالت که به آن رنگ عاطفی داده و آن را درخشان، باطراوت و زیبا میکند.
ایتاء ذی القربی، احسان را با بخشش عینی محقّق میسازد. همچنین احسان برای
توسعه و کمال خود، باید با اضدادش مبارزه کند. از اینروست که فحشا، منکر و
بغی که از اضداد احسان است، مورد نهی خدای عزّ و جلّ قرار گرفته است: «وَ
یَنْهی عَنِ الْفَحْشاءِ وَ الْمُنْکَرِ وَ الْبَغْیِ.»؛ چرا که برای تحقق
آن فضایل و توسعهاش، باید از بروز فحشا، منکر و بغی جلوگیری نمود. سخن آخر
اینکه خدای سبحان آدمی را در لسان امر به سه فضیلت: عدل، احسان و بخشش
به خویشاوندان، و در لسان نهی از سه رذیله: فحشا، منکر و بغی موعظه نموده
است: «یَعِظُکُمْ لَعَلَّکُمْ تَذَکَّرُونَ» که موعظه پروردگار متعال شفای
سینههای (بیمار) همه مردم بوده و هدایت و رحمت است برای مؤمنان: «یا
أَیُّهَا النَّاسُ قَدْ جاءَتْکُمْ مَوْعِظَةٌ مِنْ رَبِّکُمْ وَ شِفاءٌ
لِما فِی الصُّدُورِ وَ هُدیً وَ رَحْمَةٌ لِلْمُؤْمِنِینَ.» [2]